Σάββατο 29 Νοεμβρίου 2014

οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας





Ως παιδί έφερνα το δάσκαλο μου σε μαγάλη αμηχανία, γιατί δεν σταματούσα να του θέτω ερωτήσεις που προφανώς δυσκολευόταν να απαντήσει.  Έτσι αποφάσισα, τελικά, επειδή τον λυπήθηκα, να καταπιέσω τις απορίες μου. Το παιδί εκείνο λοιπόν ήθελε να ρωτήσει:
Γιατί ο Θεός φύτεψε το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού στη μεση του κήπου της Εδέμ, αν δεν ήθελε να φάνε τους καρπούς του οι πρωτόπλαστοι; Γιατί έβαλε τους ανθρώπους που ο ίδιος έπλασε σε πειρασμό; Γιατί το χρειαζόταν εφόσον ήταν παντοδύναμος; Δεν γνώριζε ότι δίνοντας ζωή στον άνθρωπο έφτιαξε ένα πλάσμα περίεργο, το οποίο ανάγκασε να πράξει αντίθετα στη φύση του;
'Ετσι έμενα μονάχη με τις σκέψεις μου και μάταια έψαχνα να βρω μια απάντηση στα βιβλία. 

Katie m. Berggren
Μέχρις ότου κατάλαβα πως η εικόνα του Θεού που μας δόθηκε φτιάχτηκε από ανθρώπους που ανατράφηκαν με τις αρχές της "μαύρης παιδαγωγικής", για τους οποίους η τιμωρία, η κατάχρηση της εξουσίας ανήκαν στην καθημερινότητα της παιδικής τους ηλικίας.


Σήμερα, κάνω την υπόθεση πως οι άνθρωποι που πέρασαν την παιδική τους ηλικία σε ένα περιβάλλον σεβασμού, χωρίς ξύλο και ταπεινώσεις, θα πιστεύουν, όταν πλέον είναι ενήλικες, σε έναν αλλιώτικο Θεό, έναν Θεό γεμάτο αγάπη , που κατευθύνει, εξηγεί, προσανατολίζει. 

Ίσως, πάλι να μην πιστεύουν σε κάποιο Θεό, αλλά να καθοδηγούνται από πρότυπα που ενσαρκώνουν για αυτούς την πραγματική αγάπη.
Πιστεύω ότι όχι μόνο επιτρέπεται να γνωρίζουμε αλλά οφείλουμε πάση θυσία να γνωρίζουμε , ώστε να μπορούμε να αναλάβουμε τοσο την αυθύνη της ζωής μας όσο και αυτήν των παιδιών μας



[...]

Δεν ήταν τα ωραία ή τα ευχάριστα συναισθήματα αυτά που με οδήγησαν στη συνειδητοποίηση νέων πραγμάτων, αλλά εκείνα ενάντια στα οποία είχα παλέψει πιο έντονα: εκείνα δηλαδή που μ’ έκαναν να αισθάνομαι πρόστυχος, μικροπρεπής, τσιγκούνης, ανίκανος, ταπεινωμένος, απαιτητικός, πικρόχολος, μπερδεμένος και πάνω απ’ όλα, λυπημένος και μόνος μου. Μέσα από αυτές ακριβώς τις εμπειρίες, τις οποίες είχα αποφύγει τόσο καιρό, σιγουρεύτηκα πως τώρα πια καταλαβαίνω κάτι για τη ζωή μου που προέρχεται από τον πυρήνα της ύπαρξής μου, κάτι που δεν θα μπορούσα να μάθω από κανένα βιβλίο


[...]

Η ζωή του καθενός είναι γεμάτη από ψευδαισθήσεις, ίσως επειδή η αλήθεια συχνά μας φαίνεται αβάσταχτη. Κι όμως, η αλήθεια είναι τόσο αναγκαία, που η άγνοιά της έχει υψηλό κόστος, το οποίο μπορεί να εμφανιστεί με την μορφή σοβαρών ασθενειών. Χρειάζεται λοιπόν να προσπαθήσουμε, ακολουθώντας μια μακροχρόνια διαδικασία, να ανακαλύψουμε τη δική μας προσωπική αλήθεια, μια αλήθεια που μπορεί να μας προκαλέσει πόνο πριν μας προσφέρει μια νέα αίσθηση ελευθερίας. Αν, αντίθετα, επιλέξουμε να αρκεστούμε σε μια διανοητική γνώση, θα παραμείνουμε στη σφαίρα των ψευδαισθήσεων και της εξαπάτησης του εαυτού μας.

Δεν μπορούμε να σβήσουμε τις ζημιές που έγιναν μέσα μας κατά την παιδική μας ηλικία, αφού δεν μπορούμε να αλλάξουμε ούτε στο παραμικρό το παρελθόν μας. Μπορούμε όμως να αλλάξουμε και να αναδιοργανώσουμε τον εαυτό μας και έτσι να ξανακερδίσουμε τη χαμένη μας ενότητα, αν αποφασίσουμε να κοιτάξουμε από πολύ κοντά και να συνειδητοποιήσουμε τη γνώση που έχουμε αποθηκεύσει στο σώμα μας για αυτά που έγιναν στο παρελθόν.

Αυτός ο δρόμος σίγουρα δεν είναι εύκολος, σε πολλές περιπτώσεις όμως είναι ο μόνος τρόπος για να μπορέσουμε επιτέλους να αφήσουμε πίσω μας την αόρατη και απάνθρωπη φυλακή της παιδικής μας ηλικίας.

Μόνο έτσι μπορούμε να μετατρέψουμε τον εαυτό μας από το ανίδεο θύμα που ήταν στο παρελθόν σε υπεύθυνο άτομο, που γνωρίζει τη δική του ιστορία και μπορεί να ζήσει μαζί της.

Οι περισσότεροι άνθρωποι όμως κάνουν ακριβώς το αντίθετο. Δεν θέλουν να γνωρίζουν τίποτα από την προσωπική τους ιστορία και έτσι δεν συνειδητοποιούν ότι, στην ουσία, η ιστορία τους τους καθορίζει συνεχώς στο παρόν. Συνεχίζουν να ζουν μέσα στην απωθημένη και ανεπίλυτη κατάσταση που παγιώθηκε στην παιδική τους ηλικία. Δεν συνειδητοποιούν ότι φοβούνται και αποφεύγουν κινδύνους οι οποίοι, παρ’ όλο που κάποτε ήταν πραγματικοί, εδώ και πολύ καιρό έχουν πάψει να είναι. Καθοδηγούνται από ασυνείδητες αναμνήσεις και απωθημένα συναισθήματα και ανάγκες, τα οποία, όσο παραμένουν ασυνείδητα και αξεδιάλυτα, συχνά καθορίζουν, με σχεδόν διαστροφικό τρόπο, καθετί που κάνουν ή δεν κάνουν.


Άλις Μίλλερ "Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας " 


 
Πολλοί άνθρωποι αναγκάστηκαν, όταν ήταν παιδιά, να μάθουν να κρύβουν πολύ επιδέξια τα συναισθήματα, τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους προκειμένου να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες των γονέων τους και να κερδίσουν της «αγάπη» τους. Ως ενήλικες μπορεί να κυνηγούν την επιτυχία, έχουν όμως ταυτόχρονα μια υποβόσκουσα αίσθηση ότι δεν αξίζουν τίποτα. Χωρίς ποτέ να τους έχει επιτραπεί να εκφράσουν τα πραγματικά τους συναισθήματα, και έχοντας χάσει την επαφή με τον αληθινό τους εαυτό, εκδραματίζουν τα καταπιεσμένα συναισθήματά τους με επεισόδια κατάθλιψης ή καταναγκαστικής συμπεριφοράς, ή ακόμα και με ιδέες μεγαλείου. Στη συνέχεια, με τη σειρά τους, μεταφέρουν αυτή τη κληρονομιά της καταπίεσης στα δικά τους παιδιά. Αυτό το σπαρακτικό και οξυδερκές βιβλίο είναι ένα πρώτο βήμα για την ανακάλυψη των αναγκών μας και της δικής μας αλήθειας στην προσπάθειά μας να ξεφύγουμε από αυτό το φαύλο κύκλο.

(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

 
[...] 
Η Μίλερ ξεκινά από το φροϋδικό ασυνείδητο, για να καταλήξει σε μια θεωρία, που αποκαλεί "φαύλο κύκλο της περιφρόνησης", όταν τα παιδιά, που τους αρνούνται τις επιθυμίες τους, με τη σειρά τους, μεγαλώνουν και κάνουν δικά τους παιδιά, οπότε και απαλλάσσονται από τον καταχωνιασμένο πόνο προκαλώντας αντίστοιχες καταστάσεις χειραγώγησης στα παιδιά τους. Προφανώς, όλο αυτό το παιχνίδι ρόλων και αποκρύψεων ξετυλίγεται ασύνειδα, στα εσώτερα της ψυχής.
Όπως κι αν έχει, ακόμη κι αν ανήκετε στους λίγους ευτυχείς, που έζησαν ελεύθεροι την παιδική τους ηλικία, ένα βλέμμα στις "φυλακές" των άλλων, μάλλον εποικοδομητικό θα αποβεί, ώστε στο μέλλον να δείχνετε μεγαλύτερη κατανόηση στους τυχόν φίλους σας, που ζουν το δράμα του προικισμένου παιδιού. 

(M. Θεοδοσοπούλου, εφημερίδα ΕΠΟΧΗ)

Σπάνιο κι ακαταμάχητο με το γεμάτο συμπάθεια, ανεπιτήδευτο λόγο του. Τα παραδείγματα της Alice Miller είναι τόσο ζωντανά και συνηθισμένα που αγγίζουν το πληγωμένο παιδί που υπάρχει μέσα σε όλους μας. 

(New York Magazine)

 

Alice Miller  (1923-2010) σπούδασε στη Βασιλεία (Ελβετία) φιλοσοφία, ψυχολογία και κοινωνιολογία. Μετά τη διδακτορική διατριβή της εκπαιδεύτηκε στη Ζυρίχη ως ψυχαναλύτρια και, για 20 χρόνια, εξάσκησε αυτό το επάγγελμα ενώ παράλληλα δίδασκε. 

Το 1980 αποφάσισε να σταματήσει την ψυχαναλυτική και διδακτική πρακτική και να ασχοληθεί με τη συγγραφή βιβλίων. Από τότε έχει δημοσιεύσει 13 βιβλία, με τα οποία γνωστοποίησε στο ευρύ κοινό τα αποτελέσματα των ερευνών της όσον αφορά τις αιτίες και τις συνέπειες των τραυμάτων της παιδικής ηλικίας.

Πιο συγκεκριμένα η Άλις Μίλερ ασχολήθηκε με τους κρυφούς χειρισμούς των γονέων κατά τη διάρκεια της ανατροφής των παιδιών τους, με τις διάφορες στρατηγικές προφύλαξης ενάντια στα τραύματα της παιδικής ηλικίας, με τις συνέπειες απώθησης αυτών των τραυμάτων σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο και τέλος, με τις σύγχρονες δυνανατότητες ανάλυσης των συνεπειών των παιδικών τραυμάτων. 

Γι' αυτές τις έρευνές της η συγγραφέας έχει κερδίσει τη διεθνή αναγνώριση.

Τετάρτη 26 Νοεμβρίου 2014

Ευτυχία και Οδύνη

 Όταν οι άνθρωποι σχεδιάζουν το μέλλον, συχνά μιλάνε για όλες τις καλές εμπειρίες που ελπίζουν να έχουν. Ζούμε σε μια κουλτούρα πλημμυρισμένη από κουβέντες για την ευτυχία. Στη διάρκεια του τελευταίου τριμήνου της περασμένης χρονιάς, πάνω από 1.000 βιβλία πάνω σ’ αυτό το θέμα βγήκαν στις προθήκες του Amazon.
Παρατηρήστε όμως το εξής φαινόμενο.
Όταν οι άνθρωποι ανακαλούν το παρελθόν, δεν μιλούν μόνο για την ευτυχία. Συχνά οι δοκιμασίες που πέρασαν φαίνονται πιο ενδιαφέρουσες. Οι άνθρωποι στοχεύουν την ευτυχία, αλλά νιώθουν ότι έχουν διαμορφωθεί μέσα από τις οδυνηρές δοκιμασίες.


Τώρα, βέβαια, καλό είναι να πούμε ότι δεν υπάρχει τίποτα αναγκαστικά εξευγενιστικό στον πόνο. Όπως η αποτυχία είναι ενίοτε απλώς αποτυχία (και όχι ο δρόμος για να γίνεις ο επόμενος Στιβ Τζομπς), τα βάσανα συχνά είναι απλώς κάτι καταστροφικό.
Ωστόσο, ορισμένοι άνθρωποι πράγματι εξευγενίζονται από τον πόνο. Ας σκεφτούμε τον τρόπο που ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ επέστρεψε στην πολιτική πολύ πιο σοφός και ευαίσθητος μετά την πολιομυελίτιδα από την οποία προσβλήθηκε. Συχνά η σωματική ή κοινωνική οδύνη μπορεί να δώσει στους ανθρώπους μια διαφορετική προοπτική, μια πολύ οξύτερη επίγνωση για τα βάσανα που άλλοι υποφέρουν.

Το μεγάλο πράγμα, όμως, που κάνει η οδύνη είναι ότι σε βγάζει έξω από εκείνη ακριβώς τη νοοτροπία που η ευτυχία ενθαρρύνει.

Η ευτυχία σε θέλει να σκέφτεσαι μόνο πώς να μεγιστοποιήσεις τα πλεονεκτήματά σου.
Η δυσκολία και ο πόνος σε στέλνουν σε μιαν άλλη πορεία.
Πρώτα πρώτα, η οδύνη σε τραβάει βαθύτερα μέσα στον εαυτό σου.
Ο θεολόγος Πολ Τίλιτς έγραψε ότι οι άνθρωποι που περνούν μια οδυνηρή δοκιμασία φεύγουν πέρα από τη ρουτίνα της ζωής τους για να ανακαλύψουν ότι δεν είναι ακριβώς αυτοί που νόμιζαν πως είναι. Η αγωνία, ας πούμε, της σύνθεσης ενός σπουδαίου έργου μουσικής ή η θλίψη για την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου μπορεί να σπάσει αυτό που κάποιος θεωρούσε δάπεδο της ύπαρξής του, αποκαλύπτοντας μια περιοχή που βρισκόταν από κάτω, κι έπειτα να σπάσει και το δεύτερο δάπεδο, αποκαλύπτοντας ένα άλλο κοίτασμα.
Επιπλέον, η οδύνη προσφέρει στους ανθρώπους μια ακριβέστερη αίσθηση των ορίων τους.
Όταν κάποιος βυθίζεται σ’ αυτές τις βαθύτερες ζώνες αντιμετωπίζει το γεγονός ότι δεν μπορεί να καθορίσει τι συμβαίνει εκεί ούτε να κοντρολάρει τα συναισθήματά του. Και η διαδικασία της επούλωσης, όταν η θλίψη μαλακώνει, είναι κι αυτή κάτι που δεν προκαθορίζεται, μια φυσική ή θεία διεργασία πέρα από τον ατομικό έλεγχο.
Ωστόσο, στη διάρκεια μιας σοβαρής δοκιμασίας, υπάρχουν άνθρωποι που αισθάνονται μια κλήση. Δεν είναι κυρίαρχοι της κατάστασης, αλλά ούτε ανήμποροι. Δεν καθορίζουν την πορεία του πόνου τους, αλλά μπορούν να απαντήσουν σ’ αυτόν. Και πολλές φορές νιώθουν την ηθική ευθύνη να απαντήσουν καλά, σ’ ένα επίπεδο βαθύτερο από το επίπεδο της συμφεροντολόγας ατομικής ευτυχίας.
Η απάντησή τους δεν είναι η αναζήτηση της ευχαρίστησης αλλά η αγιότητα, και δεν το θέτω καν με τη θρησκευτική έννοια. Σημαίνει να βλέπεις τη ζωή σαν ένα ηθικό δράμα, τοποθετώντας την οδυνηρή εμπειρία σε ηθικό πλαίσιο και προσπαθώντας να επανορθώσεις κάτι κακό μετατρέποντάς το σε κάτι ιερό. Γονείς που έχασαν το παιδί τους έχουν δημιουργήσει ιδρύματα. Ο Αβραάμ Λίνκολν, μετά την τρομακτική δοκιμασία του Εμφυλίου, έδωσε τη ζωή του για την ενότητα της πατρίδας του. Αιχμάλωτοι σε στρατόπεδο συγκέντρωσης με τον ψυχολόγο Βίκτορ Φρανκλ ορκίστηκαν να φανούν άξιοι των ελπίδων και των προσδοκιών των αγαπημένων τους προσώπων, έστω κι αν πολλά από αυτά τα πρόσωπα πιθανόν να μη βρίσκονταν πια στη ζωή.
Η ανάρρωση από την οδύνη δεν είναι σαν την ανάρρωση από αρρώστια.
Πολλοί άνθρωποι δεν βγαίνουν γιατρεμένοι. Βγαίνουν διαφορετικοί. Συγκρούονται με τη λογική του ατομικού συμφέροντος και φέρονται παράδοξα. Αντί να οπισθοχωρήσουν από τις δεσμεύσεις της αγάπης, που σχεδόν πάντα συνεπάγονται πόνο, ρίχνονται ακόμα πιο βαθιά μέσα σ’ αυτές. Ακόμα κι όταν βιώνουν τις πιο φοβερές συνέπειες, ρίχνονται με μεγαλύτερο πάθος και ευγνωμοσύνη στην τέχνη τους, στις αγάπες τους, στους στόχους τους.
Η οδύνη που φέρνει στη ζωή τους η επιδίωξη αυτών των στόχων γίνεται ένα τρομακτικό δώρο, πολύ διαφορετικό από το άλλο πολυπόθητο δώρο, την ευτυχία, όπως συμβατικά προσδιορίζεται.






 ''Ευτυχία και Οδύνη"  του David Brooks / The N.Y. Time
 από την έντυπη έκδοση της Καθημερινής

Πέμπτη 20 Νοεμβρίου 2014

συγχωρώ ..

Υπάρχουν τα συγχωρώ τα γεμάτα έπαρση.
Εννοούν: εγώ ο καλότατος, ο γενναιόκαρδος, ο άριστος, ο ακομπλεξάριστος, συγχωρώ βέβαια εσένα, ο οποίος, σαν μυρμήγκι που είσαι, τι βλάβη θα μπορούσες να μου προξενήσεις

Υπάρχουν τα συγχωρώ του καλόπαιδου του Θεού!
Δες, Θεέ μου, πόσο εντάξει δούλος Σου είμαι, πόσο καλός μαθητής, Σε υπακούω, ακολουθώ τις διδαχές Σου, μιμούμαι το παράδειγμα Σου, και φρόντισε να με ανταμείψεις σύντομα.

Υπάρχουν τα συγχωρώ τα πανεύκολα.
Τώρα πλέον που το πρόβλημα το οποίο μου προκάλεσες δεν υφίσταται -εσύ με απάτησες μεν, αλλά εγώ τώρα βρήκα έναν άλλο πανέμορφο και πλούσιο άντρα, ευτυχώς δηλαδή που με απάτησες και σώθηκα, άνοιξαν τα μάτια μου-, σου απευθύνω ένα μεγαλειώδες «σε συγχωρώ»! Καμαρώνω μειώνοντας σε. Προσφέρω συγγνώμη άκοπη, χωρίς κόστος, χωρίς θυσία· με αυταρέσκεια. Κυρίως δε στοιχίζει, δεν πονάει διότι όλες οι συνθήκες άλλαξαν, αυτός είναι ο λόγος άλλωστε που σε συγχωρώ.

Και ασφαλώς, το πιο συνηθισμένο, υπάρχουν συγχωρώ που δεν τα εννοούμε. Τα πετάμε αμέσως, επιπόλαια, τυπικότατα, άδεια σαν φακέλους δίχως επιστολή μέσα, σαν φέιγ βολάν διαφήμισης, σαν ένα ψυχαναγκαστικό και κούφιο χαιρετισμό. Οι ψυχαναγκασμοί είναι πάντα κούφιοι. Μιμούνται ένα περιεχόμενο, αλλά είναι κενοί.
«Τι κάνετε;»
«Καλά! Εσείς;»
«Κι εμείς καλά!»
«Χαίρετε!»
«Πολύ καλημέρα σας!»
«Επίσης!»
«Τα όμοια!»

Ούτε καλά είμαστε, ούτε να χαίρεστε εσείς έχουμε όρεξη, ούτε να είναι καλή η μέρα σας ευχόμαστε όταν εμείς περνάμε μια τόσο ζόρικη μέρα. Τα επίσης δεν έχουν αντιστοιχίες, τα όμοια εννοούν εντελώς ανόμοια. Ετσι άστοχα λέμε τα συγχωρώ, ιδίως άμα θέλουμε να ξεφορτωθούμε κάποιον που θεωρεί χρέος του να ζητάει συγγνώμες, προκειμένου να κοινωνήσει για παράδείγμα, και οφείλει να συλλαβίσει λέξεις: «Συγχώρεσέ με τον αμαρτωλό».

Αξία έχει να μπορείς να συγχωρείς εκείνον που σε πόνεσε, ενώ ο πόνος διαρκεί και καίει. Η πιο αληθινή, η πιο σπαραχτική συγγνώμη που δόθηκε ποτέ ήταν η συγγνώμη πάνω σε σταυρό από έναν αιμορραγοΰντα νεαρό σταυρωμένο. Τότε μόνο. Ενόσω υποφέρεις από την αδικία που σου έγινε να συγχωρείς, να το εννοείς με καθαρή καρδιά για εκείνον που σε αδίκησε. Να συγχωρείς διότι καταλαβαίνεις ίσως την πρόθεση του τη διαφορετική από την πράξη του. Διότι υποψιάζεσαι το «δεν ξέρει τι κάνει»…
Διότι δέχεσαι πως είναι πλάσμα ατελές και ταλαίπωρο ακριβώς όπως εσύ, πέφτει σε λάθη από αδυναμίες και ανοησίες προπατορικές. Το σπουδαιότερο, διότι δέχεσαι ότι κι εσύ έχεις πράξει ακόμη χειρότερες αδικίες, ακόμη πιο επικίνδυνες κουταμάρες, ασυναισθησίες αλλά και αναισθησίες με εγωισμό εξωφρενικό. Τότε μετράει. Τότε συγχωρείς, τότε λύνεις δεσμά και αποδεσμεύεσαι. Πονώντας.
 
Ο Αντόνιο Πόρτσια λέει:  
Ναι, αυτό είναι το καλό: να συγχωρείς το κακό. Δεν υπάρχει άλλο καλό.



Μάρω Βαμβουνάκη
από το "Σιωπάς για ν΄ ακούγεσαι"




Κανέναν μα κανέναν δεν μπορείς να κερδίσεις, ούτε καν ένα αφελές μικρούλι παιδί, εφόσον του αφαιρείς την ελευθερία τού να μη συμφωνήσει μαζί σου. Αν απαγορεύεις την ελευθερία στον άλλο, και βασιλιά να τον στέψεις δε θα διαρκέσει η λαμπερή συμφωνία σας. Σύντομα θα αισθανθεί δυσφορία, ότι κάπως παγιδεύτηκε και βρέθηκε εκεί που δε θέλει. Τα χρυσά κλουβιά τα ανακάλυψαν τύποι σαν τη γυναίκα της πρώτης ιστορίας μας, όμως, κλειδωμένο, ένα πουλί μαραίνεται. Ο Ελύτης γράφει πως γίνεται να φυλακίσεις ένα αηδόνι αλλά δεν μπορείς να φυλακίσεις τον κελαϊδισμό του. Υπάρχουν όμως προσωπικότητες τόσο ανασφαλείς, εξαρτημένες και εξωφρενικά εγωιστικές, ώστε κρατούν κλειδωμένο το αηδόνι τους, έστω και άλαλο, έστω και νεκρό. Ξέρουν πολύ καλά άλλωστε την τέχνη να ταριχεύουν.

Όλοι μας έχουμε συναπαντηθεί με τέτοιους χαρακτήρες. Δεν είναι λίγοι και γνωρίζουν να πλέκουν ιστούς σαν την αράχνη. Όσο πιο εξαρτημένοι είμαστε εμείς οι ίδιοι τόσο τσιμπάμε στους χειρισμούς τους. Ο ελεύθερος, ο ανεξάρτητος άνθρωπος δεν τους ανέχεται, γρήγορα κάνει πέρα, σύντομα κόβει μαζί τους τις διαπραγματεύσεις. Όμως πόσοι είμαστε εντελώς ανεξάρτητοι; Όλοι έχουμε τις αναγκεμένες πληγές μας, τις μειονεξίες μας, τα παθήματα και τα πάθη μας. Όλοι κουβαλάμε στο αίμα μας τους πειρασμούς της τρέλας. Παρά ταύτα πάντα υπάρχει τρόπος να γιατρεύεσαι όταν όντως το αποφασίζεις, διότι η υγεία είναι πιο επιθετική και δυναμική από την αρρώστια.

(από το οπισθόφυλλο)

Τετάρτη 12 Νοεμβρίου 2014

Φτιάξε τη δυστυχία σου μόνος σου..



Στην εφημερίδα, το ωροσκόπιό σας σάς προειδοποιεί (μαζί με άλλα τριακόσια εκατομμύρια πρόσωπα που γεννήθηκαν κάτω από τον ίδιο αστερισμό), για την πιθανότητα ενός ατυχήματος. Και πράγματι, γλιστράτε και χτυπάτε. Ήταν να το περιμένετε! Σε τελευταία ανάλυση, η αστρολογία δεν λέει μπούρδες…
           Αλλά είναι όντως έτσι; Παίρνετε όρκο ότι θα πέφτατε ακόμα κι αν δεν είχατε διαβάσει αυτή την πρόβλεψη; Ή αν δεν πιστεύατε καθόλου στην αστρολογία; Δυστυχώς, δεν είναι δυνατόν να απαντήσουμε σ’ αυτή την ερώτηση εκ των υστέρων.

Ο φιλόσοφος Καρλ Πόππερ έχει αναπτύξει την ενδιαφέρουσα ιδέα ότι – για να απλοποιήσουμε λιγάκι- οι ενέργειες του Οιδίποδα για να αποφύγει την πραγματοποίηση της φρικτής προφητείας, είναι αυτές ακριβώς που οδήγησαν στην μοιραία επιβεβαίωση του χρησμού.   Βλέπουμε εδώ μια άλλη δυνατή εφαρμογή της συμπεριφοράς αποφυγής: κάτω από κάποιες συνθήκες, μπορεί να οδηγήσει εκεί ακριβώς απ’ όπου είχε σκοπό να ξεφύγει. Ποιες είναι αυτές οι συνθήκες;

        Πρώτον, χρειάζεται μία πρόβλεψη, με την πλατειά έννοια του όρου, δηλαδή: αναμονή, ανησυχία και πίστη ή έστω υποψία ότι τα γεγονότα θα ακολουθήσουν μία συγκεκριμένη ροή. 

Δεν έχει καμία σημασία αν αυτή η προσμονή θα δημιουργηθεί μέσα μας από πεποιθήσεις που μας μεταδόθηκαν από άλλους, ή εάν θα είναι προϊόν αυθυποβολής.
       Δεύτερον, η προσμονή αυτή δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί σαν μία απλή πιθανότητα, αλλά σαν μία έγκυρη αναγγελία ενός σίγουρου γεγονότος που απαιτεί μια άμεση συμπεριφορά αποφυγής.
       Τρίτον, αυτή η τελευταία υπόθεση θα είναι τόσο πιο προφανής όσο θα την συμμερίζεται ο πολύς κόσμος και θα είναι τόσο πιο πιστευτή όσο περισσότερο θα είναι σε αρμονία με την κοινή λογική, τους κοινωνικούς κανόνες και τις εμπειρίες του παρελθόντος. 

Π.χ., αρκεί να εδραιώσουμε μέσα μας την πεποίθηση – άσχετα αν είναι δικαιολογημένη ή παράλογη – ότι οι άνθρωποι γύρω μας κουτσομπολεύουν και μας κοροϊδεύουν πίσω απ’ την πλάτη μας.
Με βάση αυτά τα…”γεγονότα” η κοινή λογική θα μας επιβάλλει να δυσπιστούμε πλέον με τους ανθρώπους. Και, εφ’ όσον καμουφλάρουν τις ενέργειές τους κάτω από ένα λεπτό πέπλο, θα λάβουμε τα μέτρα μας και θα τους παρατηρούμε προσεκτικά, δίνοντας “σημασία στη λεπτομέρεια”.
Με τέτοιες αφετηρίες, είναι μόνο ζήτημα χρόνου να τους τσακώσουμε μια μέρα να ψιθυρίζουν, να πνίγουν μικρά γελάκια, να κλείνουν το μάτι ο ένας στον άλλο και να κουνούν συνωμοτικά τα κεφάλια τους. Η προφητεία θα έχει πραγματοποιηθεί και θα μπορούμε να φωνάζουμε θριαμβευτικά όσο και πικρά: “Το ήξερα εγώ”! 

Η επιτυχία είναι εγγυημένη, στο βαθμό που καταφέρνουμε να αγνοούμε τελείως τη δικιά μας συμβολή στην εξέλιξη της κατάστασης αυτής.[..]     Όταν αυτό το παιχνίδι των διαπροσωπικών σχέσεων συνεχιστεί για αρκετό καιρό θα είναι πια αδύνατο (κι άλλωστε χωρίς σημασία), να εντοπίσουμε ποιος το ξεκίνησε: ήταν άραγε η καχύποπτη συμπεριφορά μας, (που έφτανε στα όρια της γελοιότητας), που “τσίγκλισε” τους γύρω μας, ή μήπως ήταν η συμπεριφορά τους που ξύπνησε τις υποψίες μας;

            Αυτές οι προβλέψεις που πραγματοποιούνται, διαθέτουν μια αληθινά μαγική δύναμη για να δημιουργούν μια “πραγματικότητα” και, γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικές για τον σκοπό μας.    Έχουν επίλεκτη θέση στο οπλοστάσιο όλων αυτών που κυνηγούν τη δυστυχία, είτε σε καθαρά ατομικό επίπεδο, είτε σε κοινωνικό – συνολικό.   

Η ιστορία δείχνει, για παράδειγμα, πως όταν οι εθνικές ή κοινωνικές μειοψηφίες δεν μπορούν, στα πλαίσια μίας απαγορευτικής κοινωνίας, να ασχοληθούν με “νόμιμες” δραστηριότητες (γεωργία, βιοτεχνία, κλπ) επειδή η πλειοψηφία τους θεωρεί πολίτες β’ κατηγορίας, τεμπέληδες, πλεονέκτες, και, προ πάντων, “διαφορετικούς”, θα προσαρμοστούν και θα εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους δουλεύοντας σαν ρακοσυλλέκτες, τοκογλύφοι, λαθρέμποροι, κλπ. Μ’ αυτές τις δραστηριότητες, γίνονται τα αποβράσματα της “καλής κοινωνίας”, που φυσικά, έχει όλα τα δίκαια όταν τους κρατάει στο περιθώριο!

         Όσο περισσότερα απαγορευτικά σήματα βάλει στους δρόμους η τροχαία, τόσο περισσότερες παραβάσεις θα γίνουν κι αυτό θα δικαιολογήσει τη λήψη περισσότερων ακόμα απαγορευτικών μέτρων, αφού οι οδηγοί είναι τόσο κακοί. 

         Όσο μια χώρα αισθάνεται και απειλείται από μια άλλη, τόσο εξοπλίζεται,   αναγκάζοντας τη γειτονική της χώρα να πάρει κι αυτή ανάλογα αμυντικά μέτρα, που θα θεωρηθούν σαν πρόσθετες αποδείξεις για τις πολεμοχαρείς διαθέσεις της . Είναι πια θέμα χρόνου να ξεσπάσει αυτός ο πόλεμος, που όλοι πλέον περιμένουν
          Όσο θα αυξάνουν οι φόροι για να καλύψουν την φοροδιαφυγή (είτε αυτή είναι αληθινή είτε φανταστική), τόσοι περισσότεροι τίμιοι πολίτες θα γίνονται φοροφυγάδες. Κάθε πρόβλεψη για μελλοντική έλλειψη (σωστή ή όχι) ενός καταναλωτικού αγαθού, παρασύρει τις νοικοκυρές να αγοράσουν τόσα αποθέματα, ώστε στο τέλος να δημιουργηθεί όντως η έλλειψη που είχε προαναγγελθεί. Η πρόβλεψη κάθε γεγονότος  έχει ένα τελικό αποτέλεσμα: αυτό ακριβώς που είχε προβλεφθεί.


Απαραίτητη προϋπόθεση είναι, όπως έχουμε τονίσει επανειλημμένα, να πεισθούμε ή ν’ αφήσουμε να μας πείσουν για ένα αναπόφευκτο μελλοντικό γεγονός και να θεωρήσουμε ότι η πραγματοποίησή του είναι ανεξάρτητη από τη θέλησή μας. (Γι’ αυτό, ίσως, οι πνευματιστικές συγκεντρώσεις με μέντιουμ αποτυγχάνουν όταν παρευρίσκεται ένας άπιστος.)

Σαν νέοι Οιδίποδες, μπορούμε να πετύχουμε με σιγουριά το αποτέλεσμα που θέλαμε να αποφύγουμε.




Paul Watzlawick,(1921-2007)

από το εκπληκτικό  "Φτιάξε τη δυστυχία σου μόνος σου" 
εκδ Αλήστου Μνήμης 



To "Φτιάξε την δυστυχία σου μόνος σου" 
είναι κείμενο χιουμοριστικό μεν, σοβαρότατο δε, 
και πρόκειται για ένα "εγχειρίδιο της δυστυχίας"(!) που έγινε, εκτός από τα πανεπιστήμια της Αμερικής, μπεστ-σέλλερ στην Ιταλία και Γαλλία. 
Ανήκει στην εποχή του παροξυσμού των εγχειρίδιων όπως: Φτιάξε το αυτοκίνητο μόνος σου, φτιάξε τους φίλους σου κ.ά. 
Η Δυστυχία, κατά τον Πωλ Βατζλάβικ, είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να την εμπιστεύεσαι στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Χρειάζεται κρατική παρέμβαση, λέει ο συγγραφέας. Παράλληλα όμως κινείται και στο ατομικιστικό επίπεδο. "Συν Αθηνά και χείρα κίνει".
Γιατί εντάξει, το Κράτος, η Εξουσία, η Οικογένεια, οι Μπάτσοι, οι Δάσκαλοι, οι Φίλοι, οι Σύζυγοι, η Ατμοσφαιρική Ρύπανση, η Ανεργία, η Πλήξη, το Έιτζ είναι διαδεδομένο εργάζονται συστηματικά και μεθοδικά και μας εξασφαλίζουν την Δυστυχία, που ως γνωστόν,  αποφέρει πολύ μεγαλύτερη ένταση και πάθος, πολύ πιο ραφινάτα και ποιητικά συναισθήματα απ' ότι η πρόσκαιρη κι αμφιλεγόμενη Ευτυχία.


Δευτέρα 10 Νοεμβρίου 2014

Αγάπη




Έχω μια πολύ βαθιά εντύπωση πως το αντίθετο της αγάπης δεν είναι το μίσος, -είναι η απάθεια. Είναι το να μη δίνεις δεκάρα για τίποτα. Αν κάποιος με μισεί αυτό θα πει ότι πρέπει να νιώθει κάτι για μένα, αλλιώς δεν θα μπορούσε να με μισήσει. Έτσι, υπάρχει κάποιος τρόπος να έρθω σε επαφή μαζί του. Αν δεν σας αρέσει το σκηνικό όπου ζείτε, αν είσαστε δυστυχισμένοι, αν είσαστε μοναχικοί, αν νιώθετε ότι τίποτα αξιόλογο δεν σας συμβαίνει, αλλάξτε το σκηνικό σας. Φτιάξτε ένα καινούριο. Φροντίστε να έχετε γύρω σας άλλους ηθοποιούς. Γράψτε ένα καινούριο θεατρικό έργο. Και αν δεν είναι καλό αυτό, παρατήστε το και γράψτε ένα άλλο. Υπάρχουν εκατομμύρια θεατρικά έργα,-τόσα όσα κι οι άνθρωποι. 
Ο Νίκος Καζαντζάκης έλεγε, “Έχεις το πινέλο και τα χρώματά σου, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα”. 
Ο καθένας έχει τον δικό του τρόπο και πρέπει να του παραχωρήσουμε την ελευθερία να τον ακολουθεί. Υπάρχουν χιλιάδες δρόμοι προς την αγάπη. Κι ο καθένας θα βρει το δικό του δρόμο, αν ακούσει τον εαυτό του. 
Μην αφήσετε κανέναν να σας επιβάλλει τον δικό του τρόπο.

Leo Buscaglia  από το ” Να ζεις, ν αγαπάς και να μαθαίνεις”



Ο Έμερσον μιλώντας για ένα απλό αγριόχορτο, είπε ότι πρόκειται για “ένα φυτό του οποίου οι αρετές δεν έχουν ακόμα ανακαλυφθεί”. Αναρωτιέμαι πόσους ανθρώπους έχουμε περιφρονήσει σαν αγριόχορτα, επειδή, για τον ένα ή τον άλλο λόγο, μας φάνηκε ότι δεν άξιζαν την αγάπη και την προσοχή μας.
Οι άνθρωποι με τους οποίους επιλέγουμε να συνδεθούμε είναι προφανώς προσωπικές επιλογές, και έτσι πρέπει να είναι. Έχω την αίσθηση ωστόσο, ότι ο κόσμος θα ήταν πολύ πιο ενδιαφέρων και πολύ λιγότερο περιορισμένος αν εξετάζαμε πιο προσεκτικά τις ταμπέλες και τις δικαιολογίες που χρησιμοποιούμε για να κρατήσουμε αποστάσεις από τους άλλους. Αν το κάναμε, μάλλον θ΄ανακαλύπταμε ότι αυτές οι βολικές κατηγοριοποιήσεις βασίζονται σε απαρχαιωμένες κασέτες που συνεχίζουν να παίζουν μέσα στο κεφάλι μας.


Στην προσπάθειά μας να εντάξουμε σε κατηγορίες τους ανθρώπους, καταλήγουμε να ελαχιστοποιήσουμε την αξία τους ή να τους αποκλείουμε για λόγους εντελώς αβάσιμους: χρησιμοποιούμε ως κριτήριο την ηλικία, το φύλο, την κοινωνική θέση, την οικονομική κατάσταση, το χρώμα της επιδερμίδας, τη θρησκεία, την εθνικότητα…οτιδήποτε για να κρατηθούμε μακριά από όσους είναι διαφορετικοί από εμάς.
Αυτό, φυσικά, μας απαλλάσσει από τον κόπο να αναπτύσσουμε ανεξάρτητη, αυτόνομη σκέψη και να αξιολογούμε κάθε άτομο ως ξεχωριστή και άξια σεβασμού προσωπικότητα. Είναι πολύ πιθανό οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που συναντάμε να αξίζουν στην πραγματικότητα μεγαλύτερη προσοχή απ΄όση τους δίνουμε.

Και ποιός ξέρει; Μπορεί να ξαφνιαστούμε ανακαλύπτοντας ότι τελικά δεν είναι αγριόχορτα, αλλά μάλλον λουλούδια, κι εμείς παραλείπαμε να σταθούμε για να τα εκτιμήσουμε….
 

Leo Buscaglia  από το ”Γεννημένοι να αγαπάμε”






Κάποιοι από εμάς, πιστεύουμε ακράδαντα ότι μπορούμε να ξεφορτωθούμε τα προβλήματα αν μετακομίσουμε, κάνουμε παρέα με καινούργιους ανθρώπους, αλλάξουμε δουλειά ή πάμε διακοπές. Ξεχνάμε προφανώς ότι, όπου κι αν πάμε, παίρνουμε μαζί και τον εαυτό μας.
Είναι αδύνατο να ξεφύγουμε απ΄ αυτό που είμαστε. Αν είμαστε απελπισμένοι στην Αθήνα, θα είμαστε απελπισμένοι και στη Θεσσσαλονίκη. Αν νοιώθουμε μοναξιά και αποξένωση στον Πειραιά, θα νοιώθουμε το ίδιο στη Ρόδο ή στα Χανιά και στην Κέρκυρα.
Όταν αλλάζουμε σκηνικό, αυτό μπορεί να κάνει για λίγο τα πράγματα καλύτερα. Μετά όμως θα έρθουμε πάλι αντιμέτωποι με τις ίδιες εναλλακτικές συμπεριφορές, τις ίδιες στάσεις, τα ίδια συναισθήματα.
Το ίδιο ισχύει και όταν ψάχνουμε για καινούγιο/ α σύντροφο. Δεν αργούμε ν’ αποφασίσουμε ότι κάναμε κακή επιλογή, γι΄αυτό σταματάμε τη μουσική και αλλάζουμε παρτενέρ. Voila! Είμαστε ξανά ευτυχισμένοι για ένα διάστημα. Αλλά σε κάθε νέα σχέση κουβαλάμε τα προβλήματά μας, τους φόβους και τους περιορισμούς μας. Σύντομα ξαναβρισκόμαστε εκεί απ΄όπου ξεκινήσαμε, αγχωμένοι, δυστυχείς και ψάχνοντας για περισσότερα.

Στις μέρες μας είναι τόσο απλό να δώσουμε τέλος σε μια σχέση, ώστε φαίνεται να υπάρχει μικρό κίνητρο ακόμα και για να προσπαθήσουμε να τη βελτιώσουμε. Το βρίσκουμε ευκολότερο να κλείσουμε πίσω μας την πόρτα και να ξαναδοκιμάσουμε την τύχη μας.
Αν αναζητάμε πραγματικά -όπως όλοι λέμε- την αγάπη που θα αντέχει στο χρόνο, την αγάπη που θα μας προσφέρει ικανοποίηση και βαθιά χαρά, 
μόνο ένας τρόπος υπάρχει για να το πετύχουμε.

Οι αλλαγές πρέπει να γίνουν μέσα μας, όχι έξω μας. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος.

Leo Buscaglia  από το ”Γεννημένοι να αγαπάμε”
 

Vlad Artazov



Ίσως το διαφορετικό είναι ότι μεγαλώσαμε όλοι μέσα σε θερμοκήπια.

Μας προστάτεψαν από τη ζωή. Δεν μας άφησαν να δούμε τί είναι η ζωή -σαν η ζωή να ήταν κάτι άσχημο κι επικίνδυνο κι έπρεπε να μεγαλώσουμε σε σκεπαστούς κήπους γεμάτους λουλούδια και θαύματα. Μόνο στην εφηβεία ανοίγουμε την πόρτα με ανυπομονησία και διαπιστώνουμε ότι δεν είμαστε εξοπλισμένοι για να επιζήσουμε στην πραγματικότητα.

Δεν αντέχουμε τον πόνο, γι’ αυτό καταπίνουμε χάπια, ναρκωτικά, γινόμαστε αναίσθητοι, μεθάμε. Φοβόμαστε να ζήσουμε κι ακόμη πιο πολύ φοβόμαστε να πεθάνουμε. Κατηγορούμε το παρελθόν, λατρεύουμε να κατηγορούμε το παρελθόν, κι όλο τον κόσμο της εποχής εκείνης, αλλά νιώθουμε ανίκανοι να κάνουμε κάτι για το παρόν ή το μέλλον. Βλέπουμε τους άλλους με καχυποψία κι ακόμη πιο πολύ τον εαυτό μας.

Έχουμε ξεχάσει πώς να ακούμε τις φωνές μας. Δεν συντονιζόμαστε με αυτό που έρχεται από εμάς. Χάνουμε το παρόν, το αφήνουμε να μας ξεφεύγει. Δεν ξέρουμε ότι δική μας είναι η εκλογή, ότι μπορούμε να εκλέξουμε τη χαρά. Μας λείπουν οι στόχοι και δεν καταλαβαίνουμε γιατί ζούμε. Ποτέ δε ρωτάμε τον εαυτό μας: ¨Τί κάνω εδώ τώρα¨;

Ο ρόλος σου στον κόσμο είναι απλώς να πιάνεις τόπο;


Leo Buscaglia  από το ”Να ζεις, ν αγαπάς και να μαθαίνεις”





Leo Buscaglia..   o "δάσκαλος της αγάπης" όπως τον αποκαλούσαν πειραχτικά. 

"Συνήθως μου ζητούν να καμουφλάρω κάπως το θέμα ή τουλάχιστον να προσθέσω και κάτι άλλο.  Ας πούμε  η αγάπη, κόμμα, σαν αναμορφωτής της συμπεριφοράς.  Έτσι ακούγεται πολύ επιστημονικό και δεν τρομάζει κανέναν.  Το ίδιο γίνεται και στο Πανεπιστήμιο, όταν πηγαίνω για το μάθημά μου περί αγάπης, οι διάφοροι συνάδελφοι χασκογελάνε και με σκουντάνε πονηρά, καθώς περπατάω στους διαδρόμους και ρωτάνε: "Τι γίνεται, έχει κανα εργαστήριο το Σάββατο;"  τους βεβαιώνω πως δεν κάνω εργαστήρια. 
Θα θελα να σας πω για το ξεκίνημα αυτής της ιδέας [...]  Μόλις ειχα παρατήσει τη δουλειά μου σαν Διευθυντής Ειδικής Εκπαίδευσης κρίνοντας πως δεν κάνω για διοικητικός, πως ήμουνα δάσκαλος και ήθελα να ξαναγυρίσω στην τάξη . Κάθισα, κι ο πρύτανης μου είπε: "Μπουσκάλια, τι θα θελες να κάνεις σε πέντε χρόνια; " Του απάντησα αμέσως και χωρίς δισταγμό "Να διδάσκω σε μια τάξη το μάθημα της αγάπης" . Έγινε μια σιωπή, μια παύση. Μετά ο πρύτανης έβηξε λίγο και μου είπε: ¨Και τι άλλο;" 
Δυο χρόνια αργότερα δίδασκα πραγματικά μια τέτοια τάξη. Στην αρχή είχα είκοσι μαθητές. Τώρα έχω διακόσιους, κι α΄λλοι εξακόσιοι είναι γραμμένοι στη λίστα αναμονής
[..]
όμως ποτέ δεν έχω συναντήσει ένα μάθημα που να ξεκινά απ το δημοτικό και να φτάνει ως το Πανεπιστήμιο με κεντρικό θέμα π.χ. το "ποιος είμαι" ή "ποια είναι η ευθύνη μου απέναντι στον άνθρωπο" ή , αν θέλετε "Αγάπη" .  Απ όσο ξέρω είμαι ο μοναδικός καθηγητής που είναι αρκετά τρελός ώστε να το διδάσκει .. 




Leo Buscaglia (1924-1998)
 

Τετάρτη 5 Νοεμβρίου 2014

Μια επικίνδυνη Μέθοδος ''A Dangerous Method''



''Αυτό που δεν πρόκειται ποτέ ν αποδεχθεί (ο Φρόιντ) 
είναι ότι αυτά που καταλάβαμε δε μας οδήγησαν πουθενά . 
Πρέπει να προχωρήσουμε σε ανεξερεύνητο έδαφος . Πρέπει να πάμε πίσω, στις πηγές των όσων πιστεύουμε . 
Δε θέλω απλώς ν ανοίξω την πόρτα και να δείξω στον ασθενή την αρρώστια του , ενώ κάθεται κουλουριασμένος σα ζώο. 
Θέλω να βρω έναν τρόπο να βοηθήσω τον ασθενή ν ανακαλύψει τον εαυτό του .
Να τον στείλω σ΄ένα ταξίδι, στο τέλος του οποίου να τον περιμένει το άτομο 
που ήθελε πάντα να είναι ..''


Σαγηνευμένος από την πρόκληση μιας δύσκολης περίπτωσης, ο ανήσυχος Δρ. Καρλ Γιουνγκ
αναλαμβάνει ως ασθενή του την ανισόρροπη, αλλά γοητευτική Σαμπίνα Σπιλράιν. Το "όπλο" του Γιουνγκ είναι η μέθοδος του δασκάλου του, του πασίγνωστου Σίγκμουντ Φρόιντ. Και οι δύο άντρες μαγεύονται από την Σαμπίνα. Στην "παρέα" προστίθεται και ο Ότο Γκρος, ένας ασθενής που είναι αποφασισμένος να ξεπεράσει κάθε όριο.Ο Γιουνγκ παραδίνεται στον πόθο για την ασθενή του και μια παθιασμένη σχέση ξεκινά. Η Σαμπίνα γίνεται ο καταλύτης στις εμπνευσμένες θεωρίες του. Παράλληλα, ο Φρόιντ προχωρά ένα βήμα παραπέρα, εισχωρώντας ακόμα βαθύτερα στο μυαλό της νεαρής γυναίκας.

Σκηνοθέτης:  David Cronenberg
Χώρα προέλευσης: Αγγλία, Γερμανία, Ελβετία, Καναδάς
Έτος: 2011

Ηθοποιοί: 
Viggo Mortensen, Keira Knightley, Michael Fassbender, Vincent Cassel, Sarah Gadon

Σενάριο:  Christopher Hampton, John Kerr









«Η αυγή του 20ου αιώνα ήταν μια πολύ παράξενη εποχή» πιστεύει ο Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ. 
«Ο κόσμος θεωρούσε ότι η πολιτισμική έκρηξη που είχε ξεσπάσει άλλαζε τα πράγματα και οι κοινωνίες όδευαν προς το καλύτερο, ότι ο άνθρωπος επιτέλους ήταν το ζώο που μεταμορφωνόταν σιγά-σιγά σε άγγελο. Όμως την ίδια εποχή, ο Ζίγκμουντ Φρόιντ με την θεωρία της ψυχανάλυσης κατέρριψε όλες αυτές τις υποθέσεις μιλώντας πρώτος για το υποσυνείδητο και τα όσα κρύβονται εκεί. O A’ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν άργησε να έρθει και ο κόσμος προσγειώθηκε ξανά στην πραγματικότητα…»

Τα επικίνδυνα χωράφια της ανθρώπινης ψυχής ,όπου δύσκολα μπορείς να καταλάβεις τι συμβαίνει, είναι άλλωστε η αρένα της «Επικίνδυνης μεθόδου» («A dangerous method»), τελευταίας ταινίας του Ντέιβιντ Κρονενμπεργκ. Το φιλμ του 68χρονου καναδού σκηνοθέτη που προβάλλεται εντός συναγωνισμού στο φεστιβάλ της Βενετίας μας μεταφέρει στις αρχές του 20ού αιώνα και με αφετηρία την κλινική Burgholzi της Ζυρίχης εξετάζει την σχέση που αναπτύχθηκε ανάμεσα στον 29χρονο ,τότε, ψυχίατρο Καρλ Γιουνγκ (Μάικλ Φασμπέντερ) με την 18χρονη ασθενή του Σαμπίνα Σπίλρεϊν (Κίρα Νάιτλι) στην οποία δοκιμάζει τις μεθόδους της ψυχανάλυσης επηρεασμένος από τις θεωρίες του ειδώλου του, του Ζίγκμουντ Φρόιντ (Βίγκο Μόρτενσεν).

Όμως ο Γιούνγκ ήταν ένας άνθρωπος όπως όλοι μας με αποτέλεσμα να επιτρέψει στον εαυτό του να παραβεί τον κανόνα που απαγορεύει σε έναν γιατρό να εμπλακεί συναισθηματικά, πόσο μάλλον ερωτικά με τον ασθενή. Η σεξουαλική σχέση του Γιουνγκ με την Σπίλρεϊν, η οποία εξελίχθηκε η ίδια σε ψυχίατρο, είναι ο πυρήνας της ταινίας που εξετάζει τις ανασφάλειες, τις αντίθετες απόψεις και τον παιδικό τελικά χαρακτήρα των ψυχαναλυτών που ενδεχομένως να έχουν παρόμοια προβλήματα με τους ίδιους τους ασθενείς τους!

«Η μεγαλύτερη δυσκολία σε μια ταινία εποχής είναι να καταλάβεις τους ανθρώπους στους οποίους αναφέρεσαι» είπε ο Κρόνενμπεργκ. «Νομίζω ότι με την ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, το μυαλό του σύγχρονου ανθρώπου έχει αλλάξει ριζικά. Θα ήταν πάρα πολύ δύσκολο, σήμερα, να γυρίσεις σωστά μια ταινία για τον Μέγα Αλέξανδρο, για τον απλούστατο λόγο ότι ο σύγχρονος κόσμος θα πρέπει πια να εκλαμβάνει τους αρχαίους ως μια κοινωνία εξωγήινων».

Γι’ αυτό άλλωστε όλοι στο πάνελ της ταινίας μίλησαν για την εξαιρετική συνδρομή του (απόντος από την Βενετία) θεατρικού συγγραφέα Κρίστοφερ Χάμπτον που στηρίχθηκε στην αλληλογραφία των Φρόιντ - Γιουνγκ για το θέμα της Σπίλρεϊν. Από αυτήν την αλληλογραφία άλλωστε άρχισε η σχέση τους η οποία ,ωστόσο, δεν είχε καλή συνέχεια διότι για διαφόρους λόγους ο μάθητής εν τέλει ψυχράνθηκε με τον δάσκαλο.


[πηγή : http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=417595]



(Κ. Γιουνγκ και Σαμπίνα Σπιλράιν ) 

 -Εξήγησέ μου αυτή την αναλογία που κάνεις ανάμεσα στο ένστικτο του sex και στο ένστικτο του θανάτου. 
- Ο καθηγητής Φρόιντ ισχυρίζεται ότι η σεξουαλική ορμή … προκύπτει από μια απλή προτροπή προς την τέρψη. Αν έχει δίκιο, το ερώτημα είναι γιατί αυτή η ορμή … τόσο συχνά καταπιέζεται; 
- Είχες μια θεωρία που αφορούσε την ώθηση προς την καταστροφή … και την αυτοκαταστροφή, που σε κάνει να χάνεσαι. 
- Λοιπόν, ας υποθέσουμε ότι θεωρούμε τη σεξουαλικότητα … ως συγχώνευση, του να χάνεσαι, όπως λες … αλλά του να χάνεσαι μέσα στον άλλον … με άλλα λόγια να καταστρέφεις τη δική του ατομικότητα. Το «εγώ», σε αυτοάμυνα, δεν θα αντισταθεί αυτόματα σ’ αυτή την ώθηση; 
- Εννοείς για ιδιοτελείς όχι για κοινωνικούς λόγους; 
- Ναι. Λέγω ότι ίσως η αληθινή σεξουαλικότητα … απαιτεί την καταστροφή του εγώ. 
- Με άλλα λόγια, το αντίθετο από ότι προτείνει ο Φρόιντ. 

[...]

( Σίγκμουντ Φρόιντ και Σαμπίνα Σπιλράιν ) 

- Ξέρεις η διατριβή σου … οδήγησε σε μια από τις πιο ενδιαφέρουσες συζητήσεις … που είχαμε ποτέ στην Ψυχαναλυτική Κοινότητα. Πιστεύεις πραγματικά ότι η σεξουαλική ορμή … είναι μια δαιμονική και καταστρεπτική δύναμη; 
- Ναι, το ίδιο όπως και μια δημιουργική δύναμη, με την έννοια ότι μπορεί να … παραχθεί, από την καταστροφή δύο ατομικοτήτων, ένα νέο ον. Όμως, το άτομο πρέπει πάντα να ξεπερνάει την αντίσταση εξαιτίας … της αυτό-εκμηδενιζόμενης φύσης της σεξουαλικής πράξης. 
- Πάλεψα εναντίον αυτής της ιδέας για κάποιο χρονικό διάστημα, αλλά υποθέτω … ότι πρέπει να υπάρχει κάποιο είδος άρρηκτης σχέσης μεταξύ sex και θανάτου..''


                ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~   ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~   ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~   ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~



Η Σαμπίνα Σπιλράιν ήταν μια από τις πρώτες γυναίκες ψυχαναλύτριες, μια πρωτοπόρος στο χώρο της παιδοψυχολογίας. Παρά ταύτα, σπάνια αναφέρεται στην Ιστορία της ψυχανάλυσης, παρά το γεγονός πως το 1912 παρουσίασε στην Ψυχαναλυτική Κοινωνία τη θεωρία της πως η σεξουαλική ορμή περιέχει το ένστικτο της καταστροφής, αλλά και το ένστικτο της μεταμόρφωσης. Στην παρουσίαση αυτή, υπάρχουν αρκετά στοιχεία που αποδεικνύουν πως η Σαμπίνα επηρέασε το έργο του Γιουνγκ και του Φρόιντ – από τις ιδέες του Γιουνγκ για τα αρχέτυπα του θηλυκού στους άντρες και του αρσενικού στις γυναίκες (μεταμόρφωση), μέχρι τη θεωρία του Φρόιντ για το ένστικτο του σεξ και το ένστικτο του θανάτου.

Ο Φρόιντ αναγνώρισε αργότερα, σε ένα από τα βιβλία του, το ότι η Σαμπίνα τον οδήγησε στο μονοπάτι της σκέψης. Ο Γιουνγκ, ίσως λόγω της φύσης της σχέσης τους, δεν παραδέχθηκε ποτέ δημοσίως πως οι ιδέες της επηρέασαν τη σκέψη του. Μόνο όταν ανακαλύφθηκε το ιατρικό ιστορικό της Σαμπίνα, τα προσωπικά της ημερολόγια και η αλληλογραφία της με τον Γιουνγκ και τον Φρόιντ, τα οποία έχουν πλέον εκδοθεί, ήταν πλέον φανερό πως ενέπνευσε τις ιδέες και των δύο αντρών.

Κυριακή 2 Νοεμβρίου 2014

Ο Πόνος


Είναι οδυνηρό να μεγαλώνεις 
Αν θέλει κανείς να μιλήσει για το Ταξίδι της Ζωής δεν γίνεται να αποφύγει να αναφερθεί στον Πόνο. Ο Πόνος είναι αναπόσπαστο κομμάτι της Ανθρώπινης Φύσης και αυτό ίσχυε από τον Κήπο της Εδέμ. Η ιστορία του Κήπου της Εδέμ είναι, φυσικά, ένας μύθος. Αλλά όπως όλοι οι μύθοι, είναι μια ενσάρκωση της αλήθειας. Και ανάμεσα στις πολλές αλήθειες που μας μεταφέρει ο μύθος του Κήπου της Εδέμ, είναι και η ιστορία του πως εμείς οι άνθρωποι αποκτήσαμε συνείδηση. Όταν φάγαμε το μήλο από το Δέντρο της Γνώσης του Καλού και του Κακού, αποκτήσαμε συνείδηση και, εξαιτίας αυτής, αποκτήσαμε ενοχές. Έτσι κατάλαβε ο Θεός ότι είχαμε φάει το μήλο – γίναμε ξαφνικά ντροπαλοί. 
Ένα λοιπόν από τα πράγματα που μας λέει αυτός ο μύθος είναι ότι το να είσαι ντροπαλός, να έχεις κάποια συστολή, είναι βαθιά ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Είχα την ευκαιρία, χάρη στην καριέρα μου του ψυχιάτρου, και πιο πρόσφατα του συγγραφέα και ομιλητή, να συναντήσω ένα μεγάλο αριθμό από υπέροχους και βαθιά σκεπτόμενους ανθρώπους και όλοι τους διέθεταν αυτή τη συστολή. Μερικοί από αυτούς δεν θεωρούσαν τον εαυτό τους συνεσταλμένο, αλλά καθώς αρχίσαμε να το συζητάμε, συνειδητοποίησαν ότι ήταν. Και οι ελάχιστοι άνθρωποι που έχω συναντήσει που δεν ήταν συνεσταλμένοι, ήταν άτομα που είχαν πληγωθεί με κάποιον τρόπο και είχαν χάσει κάτι από την ανθρωπιά τους. 
Είναι ανθρώπινο να είσαι συνεσταλμένος και γίναμε συνεσταλμένοι στον Κήπο της Εδέμ, όταν αποκτήσαμε επίγνωση του εαυτού μας σαν ξεχωριστή οντότητα. Χάσαμε την αίσθηση ότι είμαστε ένα με τη φύση και το υπόλοιπο σύμπαν. Και η απώλεια αυτής της αίσθησης της ενότητας με την υπόλοιπη δημιουργία συμβολίζεται με το διωγμό μας από τον Παράδεισο. Όταν εκδιωχθήκαμε από τον Παράδεισο, διωχθήκαμε για πάντα. 

Δεν μπορούμε ποτέ να επιστρέψουμε στην Εδέμ. 
Αν θυμάστε την ιστορία, ο δρόμος είναι κλεισμένος από Χερουβείμ και ένα φλεγόμενο σπαθί. 
Δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω. Μπορούμε, μόνο να προχωρήσουμε μπροστά. 
Το να γυρίσουμε στην Εδέμ θα ήταν σαν να προσπαθούμε να γυρίσουμε στη μήτρα της μητέρας μας, στη νηπιακή ηλικία. Αφού δεν μπορούμε να ξαναγυρίσουμε στη μήτρα, πρέπει να μεγαλώσουμε. Μπορούμε μόνο να προχωρήσουμε μπροστά μέσα από την έρημο της ζωής, μέσα από ξερά και άγονα εδάφη προς όλο και βαθύτερα επίπεδα συνείδησης και επίγνωσης. 

Αυτή είναι μια εξαιρετικά σημαντική αλήθεια επειδή, μεγάλο μέρος της ανθρώπινης ψυχοπαθολογίας, συμπεριλαμβανομένης και της κατάχρησης ουσιών, πηγάζει από την προσπάθεια να ξαναγυρίσουμε στην Εδέμ. Στα πάρτι που πηγαίνουμε, χρειαζόμαστε συνήθως τουλάχιστον εκείνο το ένα ποτό που θα περιορίσει την αμηχανία που νιώθουμε και θα μας βοηθήσει να μην είμαστε πια τόσο συνεσταλμένοι. Και πραγματικά βοηθάει, έτσι δεν είναι; Και αν πάρουμε τη σωστή ποσότητα οινοπνεύματος ή μαριχουάνας ή κοκαΐνης ή κάποιου συνδυασμού τους, για λίγα λεπτά ή λίγες ώρες, μπορεί να ανακτήσουμε προσωρινά αυτή τη χαμένη αίσθηση της ενότητας με το σύμπαν. Μπορεί να ξαναβρούμε αυτή την υπέροχα ζεστή και απαλή αίσθηση ότι είμαστε και πάλι ένα με τη φύση. Φυσικά, το συναίσθημα αυτό δεν διαρκεί ποτέ και το τίμημα που πληρώνουμε συνήθως δεν αξίζει τον κόπο. 

Ο μύθος, λοιπόν, είναι αλήθεια. 
Πραγματικά, δεν μπορούμε να επιστρέψουμε στην Εδέμ. 
Πρέπει να προχωρήσουμε μπροστά, στην έρημο. 
Αλλά το ταξίδι αυτό είναι δύσκολο και η συνείδηση συχνά προκαλεί πόνο. Και γι’ αυτό, οι περισσότεροι άνθρωποι σταματούν το ταξίδι τους όσο πιο γρήγορα μπορούν. Βρίσκουν ένα σημείο που τους φαίνεται ασφαλές, χώνουν το κεφάλι τους στην άμμο, και μένουν εκεί, αντί να προχωρήσουν στην οδυνηρή έρημο, που είναι γεμάτη κάκτους και αγκάθια και κοφτερές πέτρες! Ακόμα και αν οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν κάποτε ακούσει ότι «τα πράγματα που πονούν, διδάσκουν» (για να δανειστώ τη φράση του Benjamin Franklin), η εκπαίδευση της ερήμου είναι τόσο οδυνηρή που τη σταματούν όσο νωρίτερα μπορούν.


Εποικοδομητικός πόνος 


Αν είμαι πρόθυμος να μιλήσω για τον πόνο, δεν σημαίνει ότι είμαι μαζοχιστής. Αντιθέτως. 
Δεν βλέπω καμία απολύτως αρετή και αξία στον μη εποικοδομητικό πόνο. Αν έχω πονοκέφαλο, το πρώτο πράγμα του κάνω είναι να πάω στην κουζίνα και να πάρω ένα παυσίπονο. Δεν θεωρώ πως ένας συνηθισμένος πονοκέφαλος έχει καμία αξία. Αλλά υπάρχει εποικοδομητικός πόνος. Και η διαφορά ανάμεσα στον μη εποικοδομητικό και τον εποικοδομητικό πόνο, είναι ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που πρέπει να μάθει κανείς. Ο μη εποικοδομητικός πόνος, σαν τον πονοκέφαλο, είναι κάτι από τον οποίο πρέπει να απαλλαγείς. Τον εποικοδομητικό πόνο πρέπει να τον αντέξεις και να τον δουλέψεις. Προτιμώ να χρησιμοποιώ τους όρους «νευρωτικός πόνος» και «υπαρξιακός πόνος». 
Και να πώς κάνω αυτή τη διάκριση. Μπορεί να θυμάστε ότι πριν από περίπου σαράντα χρόνια, όταν οι θεωρίες του Freud είχαν αρχίσει να διαδίδονται και να παρερμηνεύονται – όπως συμβαίνει πολύ συχνά –, υπήρχαν ορισμένοι πρωτοπόροι γονείς, που, έχοντας ακούσει ότι οι ενοχές μπορεί να έχουν κάποια σχέση με τη νεύρωση, αποφάσισαν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους με τέτοιον τρόπο που να μην έχουν ενοχές. Τι απαίσιο πράγμα για να κάνει κανείς στο παιδί του! Οι φυλακές μας είναι γεμάτες ανθρώπους που είναι εκεί ακριβώς επειδή δεν έχουν ενοχές, ή δεν έχουν αρκετές ενοχές. 
Χρειαζόμαστε ένα ποσοστό ενοχών για να ζούμε μέσα στην κοινωνία. Και αυτό είναι που αποκαλώ υπαρξιακή ενοχή, δηλαδή υπαρξιακό πόνο. 
Βιάζομαι να τονίσω, ωστόσο, ότι η υπερβολικά πολλή ενοχή, αντί να κάνει καλό, κάνει κακό. Αυτή είναι η νευρωτική ενοχή, δηλαδή ο νευρωτικός, άχρηστος πόνος. Είναι σαν να περιφέρεστε σε ένα γήπεδο του γκολφ με ογδόντα επτά μπαστούνια αντί για δεκατέσσερα, που είναι ο αριθμός που χρειάζεστε για να παίξετε γκολφ. Είναι περιττό βάρος και πρέπει να απαλλαγείτε από αυτό όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Αν για να το κάνετε χρειάζεστε ψυχοθεραπεία, τότε πρέπει να αρχίσετε ψυχοθεραπεία. Η νευρωτική ενοχή είναι περιττή, άχρηστη, και δυσκολεύει το ταξίδι σας στην έρημο. Αυτό ισχύει όχι μόνο για την ενοχή, αλλά και για άλλες μορφές συναισθηματικού πόνου, όπως το άγχος, για παράδειγμα, το οποίο μπορεί να είναι είτε υπαρξιακό είτε νευρωτικό. Το θέμα είναι να καταλάβετε τι από τα δύο είναι. 

Υπάρχει ένας πολύ απλός αν και σκληρός τρόπος για να αντιμετωπίσετε το συναισθηματικό πόνο της ζωής. Είναι μια διαδικασία τριών βημάτων. 
Πρώτα απ’ όλα, κάθε φορά που υποφέρετε συναισθηματικά, ρωτήστε τον εαυτό σας: 
«Είναι ο πόνος μου – το άγχος ή η ενοχή μου – υπαρξιακός ή νευρωτικός; Ο πόνος αυτός προωθεί την ανάπτυξή μου ή την περιορίζει;» 
Πιθανότατα, στο δέκα τοις εκατό των περιπτώσεων, δεν θα είστε σε θέση να απαντήσετε σε αυτή την ερώτηση. Αλλά στο ενενήντα τοις εκατό των περιπτώσεων, αν κάνετε αυτή την ερώτηση στον εαυτό σας, η απάντηση θα είναι ξεκάθαρη. Αν, για παράδειγμα, έχετε αγχωθεί σχετικά με τη φορολογική σας δήλωση, γιατί κάποτε την καθυστερήσατε και πληρώσατε μεγάλο πρόστιμο, σας βεβαιώ ότι το άγχος που νιώθετε είναι υπαρξιακό. Είναι κατάλληλο για την περίσταση και σας σπρώχνει να ετοιμάσετε εγκαίρως τη δήλωσή σας. Από την άλλη μεριά, αν αποφασίσετε ότι το άγχος που νιώθετε είναι νευρωτικό, και περιορίζει την ανάπτυξή σας, τότε το δεύτερο βήμα είναι να κάνετε στον εαυτό σας την εξής ερώτηση: «Πώς θα φερόμουν αν δεν είχα αυτό το άγχος ή την ενοχή;» 
Και το τρίτο βήμα, είναι να φερθείτε σαν να μην το είχατε. 
Όπως λένε οι Ανώνυμοι Αλκοολικοί (οργάνωση που ιδρύθηκε από αλκοολικούς και βοηθάει τους αλκοολικούς να ξεπεράσουν τον εθισμό τους), «Φέρσου Σαν Να», ή «Προσποιήσου το και θα γίνει».


Πρωτοέμαθα τον κανόνα αυτόν όταν προσπαθούσα να αντιμετωπίσω τη συστολή μου. 

Είναι ανθρώπινο να είσαι συνεσταλμένος και ντροπαλός, αλλά μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε με τρόπους που είναι είτε νευρωτικοί είτε υπαρξιακοί. Πολλές φορές, παρακολουθώντας κάποια διάλεξη, ένιωθα πως ήθελα να κάνω μια ερώτηση, να ζητήσω κάποια πληροφορία ή να κάνω κάποιο σχόλιο – δημοσίως ή κατ’ ιδίαν στον ομιλητή μετά τη διάλεξη. Αλλά πάντα συγκρατιόμουν γιατί ήμουν πολύ συνεσταλμένος και φοβόμουν την απόρριψη ή τη γελοιοποίηση. Κάποτε, έκανα στον εαυτό μου την κρίσιμη ερώτηση: «Ο τρόπος αυτός με τον οποίο αντιμετωπίζεις τη συστολή σου προωθεί την ανάπτυξή σου ή σου την περιορίζει;» Αμέσως έγινε σαφές ότι την περιόριζε. Και τότε είπα στον εαυτό μου: «Λοιπόν, Σκότι, πώς θα φερόσουν αν δεν ήσουν τόσο ντροπαλός; Πώς θα φερόσουν αν ήσουν βασίλισσα της Αγγλίας ή Πρόεδρος των ΗΠΑ;» Η απάντηση ήταν ολοφάνερη, θα πλησίαζα τον ομιλητή και θα έλεγα αυτό που ήθελα να πω. Τότε είπα στον εαυτό μου: «Εντάξει, λοιπόν, πήγαινε και φέρσου ακριβώς με αυτό τον τρόπο. Προσποιήσου το και θα γίνει. Φέρσου σαν να μην ήσουν συνεσταλμένος». 
Παραδέχομαι ότι αυτό είναι κάτι τρομακτικό αλλά, εδώ μπαίνει το θέμα του θάρρους. 

Ένα από τα πράγματα που πάντα με εκπλήσσουν είναι πόσο λίγοι άνθρωποι καταλαβαίνουν τι είναι θάρρος. 
Ο περισσότερος κόσμος νομίζει ότι θάρρος είναι η έλλειψη φόβου. Η έλλειψη φόβου δεν είναι θάρρος, είναι κάποιο είδος βλάβης στον εγκέφαλο, θάρρος είναι η ικανότητα να προχωράς παρά το φόβο ή παρά τον πόνο. 
Όταν το κάνεις αυτό, ανακαλύπτεις ότι το ξεπέρασμα του φόβου όχι μόνο σε κάνει πιο δυνατό, αλλά είναι και ένα μεγάλο βήμα προς την ωριμότητα. 




Τι ακριβώς είναι η ωριμότητα; 
Όταν έγραψα το «Ο Δρόμος ο Λιγότερο Ταξιδεμένος», παρόλο που περιέγραψα αρκετούς ανώριμους ανθρώπους, ποτέ δεν έδωσα ξεκάθαρο ορισμό της ωριμότητας. Αλλά έχω την εντύπωση πως αυτό που χαρακτηρίζει τους περισσότερους ανώριμους ανθρώπους είναι ότι περιφέρονται παθητικά γκρινιάζοντας ότι η ζωή δεν ικανοποιεί τις απαιτήσεις τους. 

Όπως λέει και ο Richard Bach, στις Ψευδαισθήσεις «διαφώνησε για τις αδυναμίες σου και αναμφίβολα τις έχεις». Αλλά εκείνο που χαρακτηρίζει τους λίγους που είναι πραγματικά ώριμοι είναι ότι το θεωρούν δική τους ευθύνη – ακόμα και ευκαιρία- να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της ζωής. 

Για να προχωρήσετε πολύ μέσα στην έρημο, πρέπει να είστε διατεθειμένοι να αντιμετωπίσετε υπαρξιακό πόνο και να τον ξεπεράσετε. Η συνείδηση της ύπαρξής μας και των όσων μας συμβαίνουν, είναι η αιτία του πόνου μας επειδή, φυσικά, αν δεν είχαμε συνείδηση, δεν θα νιώθαμε πόνο. 

Ένα από τα πράγματα που κάνουμε για τους ανθρώπους για να τους απαλλάξουμε από τον μη εποικοδομητικό, περιττό, σωματικό πόνο, είναι να τους κάνουμε αναισθησία, ώστε να χάνουν τις αισθήσεις τους και να μην αισθάνονται τον πόνο. Αλλά ενώ η συνείδηση είναι η αιτία του πόνου μας, είναι επίσης και αιτία της σωτηρίας μας, επειδή σωτηρία είναι η διαδικασία της απόκτησης όλο και μεγαλύτερης συνείδησης και επίγνωσης. 
Όταν έχουμε όλο και μεγαλύτερη επίγνωση, προχωρούμε όλο και πιο βαθιά στην έρημο αντί, να χωνόμαστε σε μια τρύπα όπως οι άνθρωποι που επιλέγουν να μην εξελιχθούν. 

Οάσεις στην έρημο 
Η συνείδηση φέρνει μεγαλύτερο πόνο, αλλά φέρνει επίσης και μεγαλύτερη χαρά. Γιατί καθώς προχωρείτε βαθύτερα στην έρημο – αν προχωρήσετε αρκετά – θα αρχίσετε να ανακαλύπτετε μικρές οάσεις που δεν είχατε δει ποτέ άλλοτε. Και αν προχωρήσετε ακόμα περισσότερο, μπορεί να ανακαλύψετε φλέβες νερού κάτω από την άμμο, ή, αν προχωρήσετε ακόμα περισσότερο, ίσως να συναντήσετε το πεπρωμένο σας και να εκπληρώσετε την αποστολή σας στον πλανήτη αυτό.

Χρειαζόμαστε παρηγοριά και ενθάρρυνση καθώς παλεύουμε με τη δική μας έρημο. 
Χρειαζόμαστε ενθάρρυνση και παρηγοριά στο ταξίδι μας, αλλά αυτό που δεν χρειαζόμαστε είναι αστραπιαίες λύσεις. Έχω δει πολλούς ανθρώπους που κυριολεκτικά σκοτώνουν ο ένας τον άλλο με στιγμιαίες λύσεις στο όνομα της επούλωσης. Το κάνουν αυτό για πολύ εγωκεντρικούς λόγους. Για παράδειγμα, ας πούμε ότι ο Ρικ είναι φίλος μου και υποφέρει. Επειδή είναι φίλος μου, ο πόνος του με κάνει κι εμένα να νιώθω άσχημα. Αυτό που θέλω λοιπόν είναι να «κάνω καλά» τον Ρικ όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Θέλω να του δώσω κάποια εύκολη απάντηση του τύπου «Λυπάμαι που πέθανε η μητέρα σου, αλλά μη στενοχωριέσαι. Πήγε στον παράδεισο». Ή: «Θεέ μου, είχα κι εγώ αυτό το πρόβλημα κάποτε και το μόνο που χρειάζεται να κάνεις είναι να το βάλεις στα πόδια». Τις περισσότερες φορές, το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε για κάποιον που υποφέρει, είναι, αντί να προσπαθούμε να απαλλαγούμε από τον πόνο του στα γρήγορα, να καθίσουμε δίπλα του και να τον μοιραστούμε μαζί του. 
Πρέπει να μάθουμε να ακούμε και να αντέχουμε τον πόνο των άλλων. Αυτό αποτελεί μέρος τού να γίνουμε περισσότερο συνειδητοί άνθρωποι. Και όσο περισσότερο συνειδητοί γινόμαστε, τόσο περισσότερο βλέπουμε τα παιχνίδια που παίζουν οι άλλοι άνθρωποι και τις αμαρτίες και τους χειρισμούς τους, αλλά επίσης συνειδητοποιούμε περισσότερο το φορτίο που κουβαλούν και τις στενοχώριες τους. Καθώς αναπτυσσόμαστε και ωριμάζουμε ψυχικά, είμαστε σε θέση να αντέξουμε όλο και περισσότερο από τον πόνο των άλλων και τότε συμβαίνει το πιο καταπληκτικό πράγμα. Όσο περισσότερο πόνο είμαστε πρόθυμοι να αντέξουμε, τόσο περισσότερη χαρά θα αρχίσουμε να βιώνουμε. Και αυτό ακριβώς είναι τα καλά νέα, που κάνουν το ταξίδι να αξίζει τον κόπο. 


Αγάπη για τον εαυτό και αυτοεκτίμηση 

«Ταπεινοφροσύνη είναι η γνώση του εαυτού όπως ακριβώς είναι». 
Αυτή είναι μια παράφραση από ένα βιβλίο που γράφτηκε από έναν ανώνυμο καλόγερο του δέκατου τέταρτου αιώνα, με τον τίτλο «Το Σύννεφο του να Μην Ξέρεις» (Cloud of Unknowing). 
Είναι βαθιά λόγια και πολύ σημαντικά για την αναζήτηση της αυτογνωσίας. Για παράδειγμα, αν σας έλεγα ότι είμαι απαίσιος συγγραφέας, αυτό δεν θα ήταν ταπεινοφροσύνη. Παρόλο που δεν είμαι ο καλύτερος συγγραφέας του κόσμου, πάντως είμαι αρκετά καλός. Μια τέτοια δήλωση λοιπόν, θα ήταν αυτό που συνηθίζω να αποκαλώ «ψευδο- ταπεινοφροσύνη». Από την άλλη μεριά, αν σας έλεγα ότι παίζω πολύ καλό γκολφ, αυτό θα ήταν το άκρον άωτον της αλαζονείας, γιατί η αλήθεια είναι πως είμαι μέτριος κατά τον ηπιότερο χαρακτηρισμό. 

Η αληθινή ταπεινοφροσύνη είναι πάντα ρεαλιστική. 
Είναι πολύ σημαντικό για μας να είμαστε ρεαλιστές, να έχουμε αληθινή γνώση του εαυτού μας όπως πραγματικά είναι, και να είμαστε ικανοί να αναγνωρίζουμε τόσο τα καλά, όσο και τα κακά στοιχεία μας. Επιπλέον, κατά τη γνώμη μου, υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα στην αγάπη για τον εαυτό μας και στην αυτοεκτίμηση. 
Παρόλο που η αγάπη για τον εαυτό μας (η οποία προτείνω ότι είναι κάτι καλό) και η αυτοεκτίμηση (η οποία προτείνω ότι είναι κάτι τουλάχιστον αμφισβητήσιμο) συχνά μπλέκονται και συγχέονται, επειδή δεν διαθέτουμε τις κατάλληλες λέξεις για το φαινόμενο που θα αναλύσω παρακάτω, δεν παύουν να είναι διαφορετικές έννοιες. Ελπίζω ότι τελικά το πρόβλημα θα λυθεί με τη δημιουργία νέων λέξεων, αλλά επί του παρόντος, πρέπει να αρκεστούμε στις παλιές. Πρώτα απ’ όλα, τι εννοώ όταν μιλάω για αγάπη για τον εαυτό;

Την εποχή που δούλευα ως ψυχίατρος στο στρατό, η διοίκηση ενδιαφερόταν για τα στοιχεία που έκαναν κάποιους ανθρώπους επιτυχημένους κι έτσι είχαν συγκεντρώσει μια ντουζίνα επιτυχημένα άτομα από διάφορους κλάδους των ενόπλων δυνάμεων. Ήταν άντρες και γυναίκες γύρω στα σαράντα που ήταν όλοι ιδιαίτερα επιτυχημένοι. Είχαν πάρει προαγωγές πριν από τους συνομηλίκους τους και ταυτόχρονα ήταν αρκετά δημοφιλείς. Εκείνοι που είχαν οικογένειες είχαν μια επιτυχημένη οικογενειακή ζωή και τα παιδιά τους τα πήγαιναν καλά στο σχολείο και έδειχναν ευτυχισμένα. Τα άτομα αυτά έμοιαζαν να έχουν το άγγιγμα του Μίδα – ό,τι έπιαναν γινόταν χρυσός. Τους μελέτησαν σε διάφορα επίπεδα, άλλοτε ατομικά και ομαδικά. Σε κάποιο σημείο, τους ζητήθηκε να γράψουν σε ένα χαρτί – και δεν είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν μεταξύ τους γι’ αυτό – τα τρία πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή τους με σειρά προτεραιότητας. 

Δύο πράγματα ήταν αξιοσημείωτα ως προς τον τρόπο που η ομάδα αντιμετώπισε το ερώτημα αυτό. Το ένα ήταν η σοβαρότητα με την οποία το πήραν. Ο πρώτος που επέστρεψε το χαρτί του, χρειάστηκε σαράντα ολόκληρα λεπτά για να το κάνει, και κάποιοι αφιέρωσαν περισσότερο από μια ώρα, παρόλο που ήξεραν ότι οι υπόλοιποι είχαν τελειώσει. Το άλλο αξιοσημείωτο στοιχείο ήταν ότι ενώ οι δεύτερες και οι τρίτες επιλογές τους παρουσίαζαν μεγάλη ποικιλία, η πρώτη τους επιλογή ήταν ίδια. Και οι δώδεκα είχαν γράψει: «Ο εαυτός μου». Όχι «Η αγάπη». Όχι «Ο Θεός». Όχι «Η οικογένειά μου». Αλλά «Ο εαυτός μου». Και αυτό, προτείνω, ήταν μια έκφραση ώριμης αγάπης για τον εαυτό. Η αγάπη για τον εαυτό υπονοεί φροντίδα, σεβασμό, υπευθυνότητα και γνώση του εαυτού. Αν δεν αγαπά κανείς τον εαυτό του, δεν μπορεί να αγαπήσει άλλους. Αλλά δεν πρέπει να συγχέουμε την αγάπη για τον εαυτό με τον εγωκεντρισμό. Τα επιτυχημένα αυτά άτομα ήταν στοργικοί σύζυγοι και γονείς και καλοσυνάτοι προϊστάμενοι. 

Τώρα, τι είναι αυτοεκτίμηση; Περίπου οκτώ ή εννέα χρόνια μετά την εμπειρία μου με τη μελέτη αυτή, είχα την ευκαιρία να βρεθώ κοντά σε έναν άνθρωπο του ψεύδους – και όπως θα θυμάστε, ίσως, ορίζω τους ανθρώπους του ψεύδους σαν ουσιαστικά κακούς. Είναι δύσκολο να πλησιάσεις τέτοιους ανθρώπους, αλλά εγώ πλησίασα αρκετά αυτό τον άνθρωπο ώστε να μπορώ να τον ρωτήσω, «Ποιο είναι το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή σου;» Και ποια λέτε πως ήταν η απάντησή του; «Η αυτοεκτίμησή μου». Παρατηρήστε πόσο κοντά είναι αυτές οι απαντήσεις. Τα δώδεκα επιτυχημένα άτομα είχαν γράψει, «Ο εαυτός μου», και εκείνος είπε, «Η αυτοεκτίμησή μου». Πιστεύω ότι η απάντησή του ήταν σωστή αν σκεφτεί κανείς πώς λειτουργούν οι άνθρωποι του ψεύδους. Η αυτοεκτίμησή τους είναι το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή τους. Θα κάνουν τα πάντα, θα πληρώσουν οποιοδήποτε τίμημα προκειμένου να διαφυλάξουν και να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους. Αν υπάρχει κάτι που απειλεί την αυτοεκτίμησή τους, αν υπάρχει κάποια ένδειξη για το γεγονός ότι δεν είναι τέλειοι, ή κάτι που μπορεί να τους κάνει να αισθανθούν άσχημα για τον εαυτό τους, αντί να το χρησιμοποιήσουν για να βελτιωθούν, θα προσπαθήσουν να το εξαλείψουν, να το ξεχάσουν. Και από εκεί πηγάζει η κακή συμπεριφορά τους. Γιατί τους είναι απαραίτητο να διαφυλάξουν την αυτοεκτίμησή τους πάση θυσία. 

Υπάρχει κάποια διαφορά ανάμεσα στο να επιμένουμε να βλέπουμε τον εαυτό μας σαν κάτι σημαντικό (το οποίο είναι αγάπη για τον εαυτό μας) και στο να επιμένουμε να αισθανόμαστε πάντα καλά για τον εαυτό μας (το οποίο συνεπάγεται ότι πρέπει να διαφυλάττουμε πάντα την αυτοεκτίμησή μας). Το να κατανοήσουμε αυτή τη διαφορά είναι σημαντικό για την αυτογνωσία μας. 
Προκειμένου να είμαστε καλοί, υγιείς άνθρωποι, πρέπει να πληρώσουμε το τίμημα τού να βάζουμε στην άκρη την αυτοεκτίμησή μας μια φορά στο τόσο, του να μη νιώθουμε πάντα τόσο καλά για τον εαυτό μας. Αλλά πρέπει πάντα να αγαπάμε τον εαυτό μας και να θεωρούμε ότι ο εαυτός μας έχει αξία, παρόλο που δεν πρέπει πάντα να τον εκτιμούμε. ''


Scott Peck  από το "Ο δρόμος ο λιγότερο ταξιδεμένος συνεχίζεται " 
(εκδ. Κέδρος) 



Η αντιμετώπιση και η λύση ψυχολογικών μας προβλημάτων είναι μια επώδυνη διαδικασία, που οι περισσότεροι από μας προσπαθούμε να την αποφύγουμε. Η αποφυγή όμως αυτή καταλήγει σε μεγαλύτερη οδύνη και σε ανικανότητα για πνευματική και διανοητική ανάπτυξη. Βασιζόμενος στην τεράστια επαγγελματική πείρα του, ο ψυχίατρος Δρ Σκοτ Πεκ μας υποδεικνύει το δρόμο που θα μπορούσαμε να ακολουθήσουμε για να αντιμετωπίσουμε και να λύσουμε τα προβλήματά μας με τη λιγότερο επώδυνη διαδικασία, και συγχρόνως να φτάσουμε σε ένα ανώτερο επίπεδο αυτογνωσίας.

Ο Δρ ΠΕΚ ασχολείται ιδιαίτερα με τη φύση της αγάπης στις ανθρώπινες σχέσεις: πώς να αναγνωρίζουμε την πραγματική αρμονία, πώς να διακρίνουμε την εξάρτηση από την αγάπη, πώς να αποκτήσουμε ατομικότητα, πως να ευαισθητοποιηθούμε ως γονείς.

Το βιβλίο του Ο δρόμος ο λιγότερος ταξιδεμένος είναι, για μια σειρά ετών, το πρώτο στη λίστα των μπεστ-σέλερ του είδους του στις Η.Π.Α. και στις άλλες αγγλόφωνες χώρες. Με αξιοθαύμαστο τρόπο ενσωματώνει παραδοσιακές ψυχολογικές και πνευματικές καταστάσεις. Το αποτέλεσμα μάς δίνει ένα βιβλίο που μπορεί να μας μάθει πώς να αγκαλιάζουμε την πραγματικότητα και να αποκτήσουμε την απαραίτητη γαλήνη και πληρότητα στη ζωή μας.


(από το οπισθόφυλλο)