Ευτυχία και Οδύνη

 Όταν οι άνθρωποι σχεδιάζουν το μέλλον, συχνά μιλάνε για όλες τις καλές εμπειρίες που ελπίζουν να έχουν. Ζούμε σε μια κουλτούρα πλημμυρισμένη από κουβέντες για την ευτυχία. Στη διάρκεια του τελευταίου τριμήνου της περασμένης χρονιάς, πάνω από 1.000 βιβλία πάνω σ’ αυτό το θέμα βγήκαν στις προθήκες του Amazon.

Παρατηρήστε όμως το εξής φαινόμενο.
Όταν οι άνθρωποι ανακαλούν το παρελθόν, δεν μιλούν μόνο για την ευτυχία. Συχνά οι δοκιμασίες που πέρασαν φαίνονται πιο ενδιαφέρουσες. Οι άνθρωποι στοχεύουν την ευτυχία, αλλά νιώθουν ότι έχουν διαμορφωθεί μέσα από τις οδυνηρές δοκιμασίες.

Τώρα, βέβαια, καλό είναι να πούμε ότι δεν υπάρχει τίποτα αναγκαστικά εξευγενιστικό στον πόνο. Όπως η αποτυχία είναι ενίοτε απλώς αποτυχία (και όχι ο δρόμος για να γίνεις ο επόμενος Στιβ Τζομπς), τα βάσανα συχνά είναι απλώς κάτι καταστροφικό.

Ωστόσο, ορισμένοι άνθρωποι πράγματι εξευγενίζονται από τον πόνο. Ας σκεφτούμε τον τρόπο που ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ επέστρεψε στην πολιτική πολύ πιο σοφός και ευαίσθητος μετά την πολιομυελίτιδα από την οποία προσβλήθηκε. Συχνά η σωματική ή κοινωνική οδύνη μπορεί να δώσει στους ανθρώπους μια διαφορετική προοπτική, μια πολύ οξύτερη επίγνωση για τα βάσανα που άλλοι υποφέρουν.

Το μεγάλο πράγμα, όμως, που κάνει η οδύνη είναι ότι σε βγάζει έξω από εκείνη ακριβώς τη νοοτροπία που η ευτυχία ενθαρρύνει.

Η ευτυχία σε θέλει να σκέφτεσαι μόνο πώς να μεγιστοποιήσεις τα πλεονεκτήματά σου.
Η δυσκολία και ο πόνος σε στέλνουν σε μιαν άλλη πορεία.

Πρώτα πρώτα, η οδύνη σε τραβάει βαθύτερα μέσα στον εαυτό σου.
Ο θεολόγος Πολ Τίλιτς έγραψε ότι οι άνθρωποι που περνούν μια οδυνηρή δοκιμασία φεύγουν πέρα από τη ρουτίνα της ζωής τους για να ανακαλύψουν ότι δεν είναι ακριβώς αυτοί που νόμιζαν πως είναι. Η αγωνία, ας πούμε, της σύνθεσης ενός σπουδαίου έργου μουσικής ή η θλίψη για την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου μπορεί να σπάσει αυτό που κάποιος θεωρούσε δάπεδο της ύπαρξής του, αποκαλύπτοντας μια περιοχή που βρισκόταν από κάτω, κι έπειτα να σπάσει και το δεύτερο δάπεδο, αποκαλύπτοντας ένα άλλο κοίτασμα.

Επιπλέον, η οδύνη προσφέρει στους ανθρώπους μια ακριβέστερη αίσθηση των ορίων τους.
Όταν κάποιος βυθίζεται σ’ αυτές τις βαθύτερες ζώνες αντιμετωπίζει το γεγονός ότι δεν μπορεί να καθορίσει τι συμβαίνει εκεί ούτε να κοντρολάρει τα συναισθήματά του. Και η διαδικασία της επούλωσης, όταν η θλίψη μαλακώνει, είναι κι αυτή κάτι που δεν προκαθορίζεται, μια φυσική ή θεία διεργασία πέρα από τον ατομικό έλεγχο.

Ωστόσο, στη διάρκεια μιας σοβαρής δοκιμασίας, υπάρχουν άνθρωποι που αισθάνονται μια κλήση. Δεν είναι κυρίαρχοι της κατάστασης, αλλά ούτε ανήμποροι. Δεν καθορίζουν την πορεία του πόνου τους, αλλά μπορούν να απαντήσουν σ’ αυτόν. Και πολλές φορές νιώθουν την ηθική ευθύνη να απαντήσουν καλά, σ’ ένα επίπεδο βαθύτερο από το επίπεδο της συμφεροντολόγας ατομικής ευτυχίας.

Η απάντησή τους δεν είναι η αναζήτηση της ευχαρίστησης αλλά η αγιότητα, και δεν το θέτω καν με τη θρησκευτική έννοια. Σημαίνει να βλέπεις τη ζωή σαν ένα ηθικό δράμα, τοποθετώντας την οδυνηρή εμπειρία σε ηθικό πλαίσιο και προσπαθώντας να επανορθώσεις κάτι κακό μετατρέποντάς το σε κάτι ιερό. Γονείς που έχασαν το παιδί τους έχουν δημιουργήσει ιδρύματα. Ο Αβραάμ Λίνκολν, μετά την τρομακτική δοκιμασία του Εμφυλίου, έδωσε τη ζωή του για την ενότητα της πατρίδας του. Αιχμάλωτοι σε στρατόπεδο συγκέντρωσης με τον ψυχολόγο Βίκτορ Φρανκλ ορκίστηκαν να φανούν άξιοι των ελπίδων και των προσδοκιών των αγαπημένων τους προσώπων, έστω κι αν πολλά από αυτά τα πρόσωπα πιθανόν να μη βρίσκονταν πια στη ζωή.

Η ανάρρωση από την οδύνη δεν είναι σαν την ανάρρωση από αρρώστια.
Πολλοί άνθρωποι δεν βγαίνουν γιατρεμένοι. Βγαίνουν διαφορετικοί. Συγκρούονται με τη λογική του ατομικού συμφέροντος και φέρονται παράδοξα. Αντί να οπισθοχωρήσουν από τις δεσμεύσεις της αγάπης, που σχεδόν πάντα συνεπάγονται πόνο, ρίχνονται ακόμα πιο βαθιά μέσα σ’ αυτές. Ακόμα κι όταν βιώνουν τις πιο φοβερές συνέπειες, ρίχνονται με μεγαλύτερο πάθος και ευγνωμοσύνη στην τέχνη τους, στις αγάπες τους, στους στόχους τους.

Η οδύνη που φέρνει στη ζωή τους η επιδίωξη αυτών των στόχων γίνεται ένα τρομακτικό δώρο, πολύ διαφορετικό από το άλλο πολυπόθητο δώρο, την ευτυχία, όπως συμβατικά προσδιορίζεται.






 ''Ευτυχία και Οδύνη"  του David Brooks / The N.Y. Time

 από την έντυπη έκδοση της Καθημερινής

ο θάνατος του "δεν μπορώ"

Η τέταρτη τάξη της Ντόνα έμοιαζε με πολλές άλλες τάξεις που είχα δει στο παρελθόν. Οι μαθητές κάθονταν σε πέντε σειρές θρανίων, με έξι θρανία κάθε σειρά. Η έδρα του δασκάλου ήταν μπροστά κι έβλεπε προς τους μαθητές. Στον πίνακα ανακοινώσεων ήταν γραμμένη η μαθητική εργασία. Από πολλές απόψεις φαινόταν ένα συνηθισμένο, παραδοσιακό δημοτικό σχολείο. Ωστόσο, κάτι έδειχνε διαφορετικό εκείνη τη μέρα που μπήκα μέσα για πρώτη φορά. Κάποια έξαψη φαινόταν να υποβόσκει.

 Η Ντόνα ήταν παλιά δασκάλα σε μια μικρή πόλη του Μίτσιγκαν και συμμετείχε εθελοντικά στο πανεθνικό πρόγραμμα επιμόρφωσης του προσωπικού που είχα ξεκινήσει και προωθήσει εγώ ο ίδιος. Η σχετική εκπαίδευση επικεντρωνόταν σε θέματα γλωσσικής έκφρασης που θα έκαναν τους μαθητές να νιώθουν ευχαριστημένοι με τον εαυτό τους και ν’ αναλαμβάνουν την ευθύνη της ζωής τους. Η δουλειά της Ντόνα ήταν να παρευρίσκεται στα μαθήματα και να εποπτεύει την εφαρμογή των όσων διδάσκονταν. Η δική μου δουλειά ήταν να επισκέπτομαι τις τάξεις και να ενθαρρύνω την εφαρμογή.

Κάθισα σε μια άδεια θέση στο πίσω μέρος της τάξης και παρακολουθούσα. Τα παιδιά προσπαθούσαν να κάνουν αυτό που τους είχε ανατεθεί, να συμπληρώσουν μια σελίδα τετραδίου με διάφορες σκέψεις και ιδέες. Η δεκάχρονη μαθήτρια που βρισκόταν δίπλα μου, γέμιζε τη σελίδα της με τη φράση «Δεν Μπορώ».

«Δεν μπορώ να κλοτσήσω ψηλά την μπάλα του ποδοσφαίρου».
«Δεν μπορώ να κάνω διαίρεση με μεγαλύτερους από τριψήφιους αριθμούς».
«Δεν μπορώ να κερδίσω τη συμπάθεια της Ντέμπι».

Η σελίδα της είχε γεμίσει κατά το ήμισυ και δεν έδειχνε πρόθεση να σταματήσει. Συνέχιζε να γράφει με αποφασιστικότητα και επιμονή.
Περπάτησα κατά μήκος του διαδρόμου, ρίχνοντας ματιές στα γραφόμενα των μαθητών. Έγραφαν όλοι προτάσεις που αναφέρονταν σε πράγματα που δεν μπορούσαν να κάνουν.

«Δεν μπορώ να κάνω δέκα κάμψεις ».
«Δεν μπορώ να βάλω καλάθι από την αριστερή άκρη του γηπέδου».
«Δεν μπορώ να φάω μόνο ένα μπισκότο».

Η όλη ιστορία μου άναψε την περιέργεια κι έτσι αποφάσισα να ρωτήσω τη δασκάλα τι συνέβαινε. Όταν την πλησίασα, είδα πως κι αυτή ήταν απασχολημένη γράφοντας κάτι. Θεώρησα καλό να μην τη διακόψω.

«Δεν μπορώ να πείσω τη μητέρα του Τζον να παρευρεθεί στη συνεδρίαση των δασκάλων».
«Δεν μπορώ να πείσω την κόρη μου να βάζει βενζίνη στο αυτοκίνητο».
«Δεν μπορώ να πείσω τον Άλαν να χρησιμοποιεί λόγια κι όχι τις γροθιές του».
Αφού ματαιώθηκε η προσπάθεια μου να μάθω γιατί οι μαθητές και η δασκάλα ασχολούνταν με την αρνητική φράση “Δεν Μπορώ” κι όχι με τη θετική “Μπορώ”, γύρισα στη θέση μου και συνέχισα να παρατηρώ και να περιμένω. Οι μαθητές έγραφαν για αλλά δέκα λεπτά. Μερικοί γέμισαν μια σελίδα και σταμάτησαν. Άλλοι άρχισαν να γράφουν σε δεύτερη.

«Συμπληρώστε την πρόταση που γράφετε και σταματήστε», ήταν η εντολή που έδωσε η Ντόνα για να δηλώσει το τέλος της συγκεκριμένης εργασίας. Μετά, τους είπε να διπλώσουν τις κόλλες τους στη μέση και να τις φέρουν στην έδρα. Όταν οι μαθητές έφτασαν στην έδρα, έβαλαν τις προτάσεις τους με τα “Δεν Μπορώ” σ’ ένα άδειο κουτί παπουτσιών.

‘Οταν τελείωσαν όλα τα γραπτά των μαθητών, η Ντόνα έβαλε και το δικό της. Έκλεισε το κουτί με το καπάκι του, το έβαλε κάτω από τη μασχάλη της και βγαίνοντας από την αίθουσα άρχισε να προχωρεί στο διάδρομο. Οι μαθητές ακολούθησαν τη δασκάλα τους κι εγώ ακολούθησα τους μαθητές.

Στα μισά του διαδρόμου, η πομπή σταμάτησε. Η Ντόνα μπήκε στο δωμάτιο του φύλακα, έψαξε εκεί λίγη ώρα και μετά βγήκε μ’ ένα φτυάρι. Με το φτυάρι στο ένα χέρι και το κουτί των παπουτσιών στο άλλο, οδήγησε τους μαθητές έξω από το σχολείο και τους πήγε στην πιο απόμακρη γωνία της αυλής. Εκεί άρχισαν να σκάβουν.
Επρόκειτο να θάψουν τα “Δεν Μπορώ” τους. Το σκάψιμο πήρε πάνω από δέκα λεπτά, γιατί οι περισσότεροι από τους μαθητές ήθελαν να σκάψουν κι αυτοί. ‘Οταν ο λάκκος κόντευε να φτάσει το ένα μέτρο βάθος, το σκάψιμο σταμάτησε. Το κουτί με τα “Δεν Μπορώ”, τοποθετήθηκε στο βάθος του λάκκου και σκεπάστηκε γρήγορα με χώμα.
Τριάντα ένα δεκάχρονα και εντεκάχρονα παιδιά στάθηκαν γύρω από τον φρεσκοσκαμμένο τάφο. Το καθένα απ’ αυτά είχε τουλάχιστον μια σελίδα με “Δεν Μπορώ” στο κουτί που ήταν θαμμένο σ’ ένα μέτρο βάθος. Το ίδιο και η δασκάλα τους.

Εκείνη τη στιγμή η Ντόνα είπε: «Αγόρια και κορίτσια, παρακαλώ πιαστείτε χέρι χέρι και υποκλιθείτε». Οι μαθητές υπάκουσαν. Σχημάτισαν αμέσως έναν κύκλο γύρω από τον τάφο με τα χέρια τους ενωμένα. Χαμήλωσαν τα κεφάλια και περίμεναν. Η Ντόνα άρχισε να λέει τον επικήδειο.
«Αγαπητοί φίλοι, συγκεντρωθήκαμε όλοι εδώ σήμερα για να τιμήσουμε τη μνήμη του “Δεν Μπορώ”. Όσο βρισκόταν μαζί μας πάνω στη γη άγγιξε τη ζωή του καθενός μας, μερικών πιο πολύ απ’ ότι άλλων. Το όνομα του, δυστυχώς, έχει αναφερθεί σε κάθε δημόσιο κτίριο —σε σχολεία, σε δημαρχεία, στις αίθουσες της Βουλής και, ναι, ακόμα και στο Προεδρικό Μέγαρο.

»Δώσαμε στο “Δεν Μπορώ” ένα τελευταίο τόπο ανάπαυσης και μια ταφόπετρα με επιτύμβια επιγραφή. Μένουν ζωντανά τ’ αδέρφια του: “Μπορώ”, “Θα το κάνω”, και “Ξεκινώ τώρα αμέσως”. Δεν είναι τόσο πολύ γνωστά, όσο το διάσημο αδέρφι τους και σίγουρα δεν είναι ακόμα τόσο δυνατά και ρωμαλέα. Ίσως κάποια μέρα, με τη δική σας βοήθεια, να ασκήσουν μεγαλύτερη επίδραση στον κόσμο. Ας αναπαυτεί το “Δεν Μπορώ” εν ειρήνη και όλοι οι παρόντες ας συνεχίσουν τη ζωή τους, τραβώντας μπροστά χωρίς αυτό. Αμήν».

Καθώς παρακολουθούσα τον επικήδειο, σκεφτόμουν ότι αυτά τα παιδιά δε θα ξεχνούσαν ποτέ αυτήν τη μέρα. Η ενέργεια ήταν συμβολική, μια μεταφορά από τη ζωή. Ήταν μια εμπειρία που θα έμενε στο συνειδητό και στο υποσυνείδητο τους για πάντα.

Η καταγραφή ενός αριθμού “Δεν Μπορώ”, η ταφή και ο επικήδειος ήταν σπουδαία ενέργεια από μέρους της δασκάλας. Και δεν τελείωσε ακόμα. Με το τέλος του επικήδειου πήγε τους μαθητές πίσω στην τάξη όπου είχαν γιορτή.

Γιόρτασαν το θάνατο του “Δεν Μπορώ” με μπισκότα, ποπκόρν και χυμούς φρούτων. Ως μέρος της τελετουργίας, η Ντόνα έκοψε ένα μεγάλο κομμάτι χαρτί, απ’ αυτό που χρησιμοποιούν οι κρεοπώλες και το χρησιμοποίησε σαν ταφόπετρα. Έγραψε πάνω πάνω “Δεν Μπορώ” και στη μέση “Αναπαύσου Eν ειρήνη”. Μετά, πρόσθεσε την ημερομηνία στο κάτω μέρος.

Η χάρτινη ταφόπετρα έμεινε κρεμασμένη στην τάξη της Ντόνα μέχρι το τέλος της σχολικής χρονιάς. Στις σπάνιες περιπτώσεις που ένας μαθητής ξεχνούσε κι έλεγε: “Δεν Μπορώ”, η Ντόνα απλά έδειχνε το “Δεν Μπορώ” στη “χάρτινη ταφόπετρα”. Τότε ο μαθητής θυμόταν πως το “Δεν Μπορώ” είχε πεθάνει κι άλλαζε διατύπωση της πρότασης του.

Δεν ήμουν ένας από τους μαθητές της Ντόνα. Αυτή ήταν μαθήτρια μου. Εκείνη τη μέρα όμως, πήρα απ’ αυτήν ένα μάθημα που δε θα το ξεχάσω ποτέ.

Τώρα, χρόνια μετά, κάθε φορά που ακούω τη φράση “Δεν μπορώ”, έρχεται στο νου μου εκείνη η κηδεία που έκαναν οι μαθητές της τετάρτης δημοτικού. Όπως και οι μαθητές, έτσι κι εγώ, θυμάμαι πως το “Δεν μπορώ” είναι νεκρό.

Απόσπασμα από το "Βάλσαμο για την ψυχή"  του Jack Canfield

Προδοσία και πόνος

Η προδοσία αποτελεί μία από τις πιο οδυνηρές εμπειρίες που μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος. Ξαφνικά ανακαλύπτουμε ότι αυτό που πιστεύαμε πως ήταν αληθινό, δεν είναι. Όταν ένα πρόσωπο που εμπιστευόμαστε υπονομεύει την εμπιστοσύνη που του έχουμε δείξει, ο κόσμος μας καταρρέει.

Eduardo Kingman

Όταν δείχνουμε εμπιστοσύνη σε κάποιο πρόσωπο σημαίνει ότι αισθανόμαστε ασφαλείς μαζί του. Ελπίζουμε ότι θα μας σέβεται, ότι νοιάζεται για μας και δεν θα μας βλάψει, ειδικά εκ προθέσεως. Αισθανόμαστε προδομένοι και ξαφνικά συνειδητοποιούμε μια καινούρια πραγματικότητα: αυτό που νομίζαμε ότι ήταν ασφαλές και αξιόπιστο δεν είναι τελικά.

Η προδοσία μπορεί να λάβει διάφορες μορφές. Εκτός από την απιστία, μπορεί να νιώθουμε προδομένοι όταν οι άνθρωποι αθετούν σημαντικές συμφωνίες, διαδίδουν κουτσομπολιά για εμάς ή τελειώνουν μια σχέση παρά τις υποσχέσεις τους. 

Σε μια στιγμή, η ζωή μας αλλάζει για πάντα.

Η προδοσία είναι κάτι που συμβαίνει σε όλους. Είναι σπάνιο για κάποιον να περάσει τη ζωή του χωρίς να νιώσει ότι έχει προδοθεί. Πώς λοιπόν μπορούμε να ξεπεράσουμε την προδοσία έτσι ώστε να μην υποκύψουμε στην κατάθλιψη, τον κυνισμό και την απόγνωση; Με λίγα λόγια, πώς μπορούμε να ξεπεράσουμε την προδοσία χωρίς να προδώσουμε τους εαυτούς μας;

Όπως αναφέρω στο βιβλίο μου «Love & Betrayal» , η προδοσία πονάει. Δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές που θα μας βγάλουν από την αγωνία και την πικρία που αφήνει πίσω της μια μεγάλη προδοσία. Ωστόσο, καθώς ξεπερνάμε το αρχικό σοκ και την απογοήτευση, υπάρχει δυνητικά μια συνέχεια μετά την προδοσία. Οι εβδομάδες και οι μήνες μετά την προδοσία μας δίνουν ευκαιρίες να κατανοήσουμε τον εαυτό μας και τη ζωή πιο βαθιά. Οι πιο απελευθερωτικές ανακαλύψεις της ζωής συχνά έρχονται την εποχή που αισθανόμαστε πληγωμένοι.

Μία από τις πιο καταστροφικές πτυχές της προδοσίας είναι ότι η αίσθησή μας για την πραγματικότητα υπονομεύεται. Η ικανότητα να εμπιστευόμαστε το ένστικτό μας και τους εαυτούς μας χάνεται.

Η αντιμετώπιση του αισθήματος της προδοσίας σημαίνει ότι πρέπει να εμπιστευτούμε τις εμπειρίες και τις επιλογές μας ξανά. Αλλά για να μπορέσουμε να το κάνουμε αυτό, θα πρέπει να αφήσουμε τον εαυτό μας να περάσει από τα διάφορα στάδια του πένθους που συνοδεύουν την απώλεια. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει κάποιο σοκ, την άρνηση, τον θυμό και την εκδίκηση.

Δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι επιθυμούν να πάρουν εκδίκηση, η οποία συνήθως αυξάνει τον πόνο τους αντί να τον μαλακώσει. Το βιβλίο και η ταινία «Ο πόλεμος των Ρόουζ» (War of the Roses) απεικονίζει την κλιμάκωση του φαύλου κύκλου καταστροφής που ακολουθεί την εκδίκηση.

Η εκδίκηση είναι μια ασύνετη προσπάθεια να προστατευτούμε από την αναπόφευκτη οδύνη και τον πόνο.
Ο συγγραφέας James Baldwin το θέτει ως εξής:
«Φαντάζομαι ότι ένας από τους λόγους που οι άνθρωποι προσκολλώνται στο μίσος τόσο πεισματικά είναι επειδή, όταν το μίσος πλέον θα έχει φύγει, θα είναι αναγκασμένοι να αντιμετωπίσουν τον πόνο».

Το να αγκαλιάσουμε τον πόνο και την απώλεια όχι μόνο θα μας βοηθήσει να θεραπευτούμε ως άτομα, αλλά ακόμα και τα αντιμαχόμενα έθνη μπορούν να κάνουν ένα βήμα μπροστά σταματώντας τις διενέξεις και αναγνωρίζοντας με θάρρος την αμοιβαία θλίψη τους. Ο Nelson Mandela προωθώντας την Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης στη Νότια Αφρική συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην επούλωση των πληγών που δημιουργήθηκαν από τον φυλετικό διαχωρισμό.

Το συναίσθημα της ντροπής εμποδίζει την επούλωση των πληγών από την προδοσία. Ίσως αναρωτηθούμε: «Τι μου συμβαίνει; Πώς μπόρεσα να εμπιστευτώ αυτό το άτομο; Πόσο ανόητος ήμουν;». Ενώ η αυτοκριτική είναι κάτι συνηθισμένο, περιπλέκει το ζήτημα του πόνου που νιώθουμε.

Αν καταφέρουμε να αναγνωρίσουμε αυτό το συναίσθημα τη στιγμή που προκύπτει, μπορούμε να το διαφοροποιήσουμε από τη φυσική θλίψη λόγω της απώλειας. Θα μπορούσαμε τότε να θυμηθούμε ότι η προδοσία αποτελεί απλώς μέρος της ζωής. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά με εμάς. Αν αγκαλιάσουμε τη θλίψη θα οδηγηθούμε στην ίαση. Η αυτοκριτική και η ντροπή παρατείνει την αγωνία της θλίψης μας.

Ο οργανισμός μας έχει έναν τρόπο να θεραπεύεται, αν καταφέρουμε να βρούμε το μονοπάτι της ίασης, το οποίο σημαίνει ότι δεν αντιστεκόμαστε σε αυτά που νιώθουμε. Αν καταφέρουμε να βρούμε τη δύναμη να αγκαλιάσουμε τη θλίψη χωρίς να νιώθουμε ντροπή, προχωράμε μπροστά. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι δεχόμαστε την υποστήριξη των φίλων που μπορούν να μας ακούσουν, επισκεπτόμαστε έναν ψυχοθεραπευτή προκειμένου να μας βοηθήσει να ομαλοποιήσουμε τα συναισθήματά μας, δείχνουμε κατανόηση στον εαυτό μας και συνειδητοποιούμε τι συνέβη έτσι ώστε να προχωρήσουμε μπροστά.

Καθώς αντιμετωπίζουμε το θέμα της προδοσίας, προχωράμε με μεγαλύτερη σοφία και κατανόηση για τον εαυτό μας. Η επανάκτηση της αξιοπρέπειάς μας από ένα τέτοιο μεγάλο πλήγμα ίσως πάρει πολύ χρόνο. Είναι μια διαδικασία μετάβασης που μας καλεί να είμαστε ιδιαίτερα υπομονετικοί και επιεικείς με τους εαυτούς μας.

John Amodeo Ph.D., MFT

Αλλάζει ο άνθρωπος ;

Όποιος μπει να απαντήσει στο ερώτημα αν αλλάζει ο άνθρωπος, είναι σίγουρο ότι θα μπει σε μία μεγάλη παγίδα. Σε διαχρονικά ερωτήματα, που αφορούν την ανθρώπινη ύπαρξη, το μόνο βέβαιο είναι ότι θα υπάρξει ένα εύρος από διαφορετικές απαντήσεις, βασισμένες σε διαφορετικούς παράγοντες: απόψεις, υποκειμενική οπτική, συναισθήματα, προτάσεις, σκέψεις, ενδοιασμοί, δυσκολίες, φοβίες, εμπόδια, δυνατότητες, επιλογές, ελευθερία, δυναμική, απόφαση, θέληση...


Ας δούμε κάποια γεγονότα. Το μόνο σίγουρο και οικουμενικά εμφανές είναι ότι αλλάζουμε σωματικά. Γεννιόμαστε μωρά, περνάμε στην παιδική ηλικία, την εφηβική, ενηλικιωνόμαστε, γερνάμε, πεθαίνουμε. Το σώμα μας αλλάζει μέρα με τη μέρα, λεπτό με το λεπτό, το αντιλαμβανόμαστε αργά, αλλά οι αλλαγές μέσα μας γίνονται γρήγορα.

Παράλληλα με αυτή τη σωματική αλλαγή, εκτυλίσσεται και η πνευματική αλλαγή. Μεγαλώνουμε και εξελισσόμαστε, εκπαιδευόμαστε, μαθαίνουμε πληροφορίες για τον κόσμο, τον πολιτισμό, την κοινωνία, την υγεία και όποιον τομέα μας ενδιαφέρει. Σώμα και πνεύμα συμμαχούν για την ψυχική μας διαδρομή και την σφυρηλάτηση της προσωπικότητάς μας. Ωριμάζουμε, αποφασίζουμε, αισθανόμαστε, σχετιζόμαστε, εργαζόμαστε, αντλούμε και δίνουμε ικανοποίηση, αφομοιώνουμε, διαφοροποιούμαστε... Ό,τι και να κάνουμε, κάτι αλλάζουμε σταδιακά στη ζωή μας. Και το κάνουμε εμείς οι ίδιοι.

Μέχρι το τέλος της ζωής μας, αλλάζουμε. Δεν είμαστε ποτέ οι ίδιοι. Γιατί άραγε τότε ορισμένοι επιμένουν ότι ο άνθρωπος δεν αλλάζει; Αυτό το ερώτημα, είναι πολύ καλό να το απαντήσουν οι ίδιοι που το υποστηρίζουν.

Σε ένα πιο γενικό πλαίσιο υπάρχουν αρκετοί λόγοι για τους οποίους μπορεί να πιστεύει κάποιος ότι ο άνθρωπος δεν αλλάζει. Ενδεχομένως να μην το πιστεύει και να έχει ιδεολογικοποιήσει αυτή την πίστη του, που τον εξυπηρετεί στην αυτοματοποιημένη πορεία του. Ή φοβάται πολύ να ανοίξει το σεντούκι της ψυχής του και να ανασύρει από μέσα - φυσώντας τη σκόνη από πάνω τους - συναισθήματα, εικόνες και γεγονότα του παρελθόντος. Ή εξυπηρετείται από την τωρινή κατάσταση που ζει, όσο δύσκολη και να είναι, βάζοντας το μοιραίο μπροστά του, προσπαθώντας να πείσει τον εαυτό του, ότι κάποιος άλλος έχει αποφασίσει για τον ίδιο. Ή δεν βρίσκει ο ίδιος τη δύναμη να προχωρήσει σε αλλαγές της ζωής του, φτιάχνοντας τρομακτικά και αρνητικά σενάρια για το μέλλον, κάτι που το κάνει υποσυνείδητα αλλά ουσιαστικά επιβεβαιώνει την εξαγωγή του συμπεράσματος που θέλει.

Όλοι οι παραπάνω πιθανοί λόγοι, είναι κατανοητοί και πραγματικά εκτιμώ τον άνθρωπο που τα πιστεύει. Δεν μπορώ να μπω και να τον κατηγορήσω, ούτε να τον ενοχοποιήσω για τίποτα. Θα ήμουν πολύ άδικος αν το έκανα. Σέβομαι τον άνθρωπο που δεν θέλει να αλλάξει για τους δικούς τους λόγους. Κάθε άνθρωπος, έχει τη δική του αφετηρία, τα δικά του βιώματα και έχει μάθει να πορεύεται με αυτά. Είναι η ασφάλειά του και ο τρόπος αντίληψης και συναίσθησης του περιβάλλοντός του. Οι περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν την αλλαγή σαν δύσκολη πορεία, σαν βάρος, σαν πίεση να κάνουν κάτι που δεν θέλουν. Ποιος μπορεί να τους αναγκάσει να κάνουν κάτι που δεν θέλουν...;

Στην προσωπική μας ζωή, δεν μπορεί να παρέμβει κανείς, μόνο αν του το επιτρέψουμε. Η αλλαγή είναι μία ανακάλυψη προσωπική, μία βουτιά στον εσωτερικό μας βυθό, ένα φώς που ρίχνουμε στην άβυσσο της ψυχής μας. Όσο πιο βαθιά βουτήξουμε, τόσο πιο κοντά βρισκόμαστε στην ανακάλυψη του προσωπικού μας θησαυρού. Σε ένα θησαυρό από κρυμμένες δυνάμεις, επιλογές ζωής και ελευθερία. Και εκεί στο μεγάλο βάθος, όποιος βουτήξει, χρειάζεται να πάρει μεγάλη ανάσα... ή να έχει μπουκάλες οξυγόνου που θα τον βοηθήσουν να παραμείνει και να αναζητήσει το θησαυρό του.



Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι θα τον ανακαλύψει εύκολα. Όπως τα ναυάγια, που έχουν μείνει πολλά χρόνια στο βυθό και έχουν αναπτύξει στο εξωτερικό τους μέρος όστρακα, πλαγκτόν και κάθε είδους θαλάσσιο οργανισμό για προστασία, έτσι συμβαίνει και στη ψυχή του όταν προσπαθεί να ανακαλύψει τον εαυτό του. Η διαφορά είναι ότι αυτά τα εμπόδια πιστεύει ότι τα έχει βάλει ο ίδιος και δεν μπορεί να τα αλλάξει γιατί είναι κομμάτια του εαυτού του. Δεν είναι όμως έτσι, τα εμπόδια αυτά, τα έχουν βάλει άλλοι και τον έχουν κάνει να πιστέψει ότι είναι δικά του. Η διαπίστωση ότι μπορεί να τα αφαιρέσει από την επιφάνεια του ναυαγίου, τον φέρνει ένα βήμα πιο κοντά στο θησαυρό του.

Αυτό είναι το κρίσιμο στάδιο, η προσωπική αλήθεια αποκαλύπτεται μπροστά του και καλείται να τη διαχειριστεί. Ορισμένοι άνθρωποι τρομάζουν από αυτό που θα ανακαλύψουν, δεν μπορούν να το αντέξουν γιατί είναι δύσκολο, δεν μπορούν ή δεν επιθυμούν να δουν πώς θα το αξιοποιήσουν για καλό. Αναδύονται ξανά γρήγορα στην επιφάνεια και δεν ξαναβουτάνε καθόλου... Υπάρχουν και άλλοι όμως που μέσα σε αυτό το μαύρο βυθό της αβύσσου, διακρίνουν ηλιαχτίδες φωτός που έρχονται να τους οδηγήσουν και να τους φωτίσουν τα σκοτεινά μονοπάτια. Αυτές οι ηλιαχτίδες είναι η δέσμευση, η απόφαση, η υπόσχεση και η αφοσίωση που δείχνουν στον εαυτό τους, να συνεχίσουν αυτό το ταξίδι για να οδηγηθούν στο θησαυρό τους. Οι δυσκολίες και οι πίκρες δεν θα σταματήσουν να υπάρχουν. Τι μένει μετά από αυτό: Η προσωπική υπόσχεση ότι θα επενδύσουν στην εμπιστοσύνη τους.


Χαράλαμπος Πίσχος - Ψυχολόγος, Υπαρξιακός Συστημικός Ψυχοθεραπευτής