Η κάθε λέξη, η κάθε έκφραση του προσώπου, κάθε χειρονομία ή ενέργεια των γονιών στέλνει στο παιδί ένα μήνυμα για το πόσο αξίζει ο εαυτός του. Είναι θλιβερό πως τόσοι γονείς δε συνειδητοποιούν τα μηνύματα που στέλνουν. Μια μάνα μπορεί να πάρει το μπουκέτο που σφίγγει στο χεράκι του το τρίχρονο παιδάκι της και να πει: «Γλυκό μου παιδάκι, σ’ ευχαριστώ που μου έφερες λουλούδια!» Αυτό το μήνυμα ενδυναμώνει το συναίσθημα αξίας του εαυτού του παιδιού.
Μπορεί όμως να πει: «Τι ωραία!» και να προσθέσει με επικριτική φωνή: «Τα ΄κοψες από τον κήπο της κυρίας Ράνταλ;» υπονοώντας μ’ αυτόν τον τρόπο ότι η χειρονομία του ήταν κακή. Αυτό το μήνυμα κάνει το τρίχρονο παιδί να αισθάνεται κακό, πονηρό και ανάξιο.
Οι γονείς μεταδίδουν μηνύματα στα παιδιά τους με τη συμπεριφορά τους στη σχέση τους με τον κόσμο και τα παιδιά μιμούνται τις συμπεριφορές τους, ενώ αν τα επικρίνουν, δεν μπορούν να υιοθετήσουν τις θετικές τους συμπεριφορές, γιατί δεν μπορούν να ταυτιστούν μαζί τους από αντίδραση.
Αισθήματα αξίας μπορούν ν’ ανθίσουν μόνο σε μια ατμόσφαιρα, στην οποία αναγνωρίζονται οι ατομικές διαφορές, εκφράζεται ανοικτά η αγάπη, τα λάθη χρησιμοποιούνται για να μάθεις, η επικοινωνία είναι ανοικτή και οι κανόνες ελαστικοί, αναπτύσσεται η υπευθυνότητα (η σύζευξη της υπόσχεσης με την πραγματικότητα) και εφαρμόζεται στην πράξη η τιμιότητα, στην ατμόσφαιρα εκείνη που βρίσκει κανείς σε μια διαπαιδαγωγούσα οικογένεια.
Μετά από χρόνια δουλειάς με οικογένειες, κατάλαβα ότι δεν μπορώ να κατηγορώ τους γονείς, άσχετα από το πόσο ανόητα ή καταστρεπτικά φέρονται. Τους καθιστώ όμως υπεύθυνους ως προς το να δεχτούν τα αποτελέσματα των πράξεων τους και να μάθουν να συμπεριφέρονται διαφορετικά. Αυτό είναι ένα πρώτο καλό βήμα για να καλυτερέψει η κατάσταση όλης της οικογένειας.
Ευτυχώς είναι δυνατό να αυξήσει κάποιος την αυτοεκτίμησή του, άσχετα από την ηλικία του ή την κατάστασή του. Το συναίσθημα να μη δίνεις μεγάλη αξία στον εαυτό σου «μαθαίνεται», άρα και ξεμαθαίνεται και κάτι καινούργιο μπορεί να το αντικαταστήσει. Η ευκαιρία υπάρχει από τη γέννηση μέχρι το θάνατο, για αυτό και δεν είναι ποτέ αργά. Σε οποιαδήποτε στιγμή στη ζωή του ο άνθρωπος μπορεί ν’ αρχίσει να βελτιώνει την αυτοεκτίμησή του.
Υπάρχει πάντα ελπίδα ότι η ζωή σου μπορεί ν’ αλλάξει, γιατί όσο ζεις μπορείς να μαθαίνεις καινούργια πράγματα. Οι άνθρωποι ωριμάζουν και αλλάζουν σε όλη τους τη ζωή. Αυτό γίνεται πιο δύσκολο όσο μεγαλώνουμε και καμιά φορά χρειάζεται λίγο περισσότερο καιρό. Το παν εξαρτάται από το πόσο αποφασισμένοι είμαστε να το πετύχουμε. Η πεποίθησή μας πως η αλλαγή είναι εφικτή και η δέσμευσή μας στην απόφασή μας ν’ αλλάξουμε, είναι τα πρώτα μεγάλα βήματα. Μερικοί από μας μπορεί να χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να μάθουμε,
μα όλοι μπορούμε να αλλάξουμε.
Βιρτζίνια Σατίρ,
από το "Πλάθοντας ανθρώπους"
εκδ, Κέδρος
