Το άγχος του θανάτου

Θεωρώ υποχρέωσή μου να μεταφέρω σ’ αυτό άρθρο, το νόημα της θαυμάσιας ομιλίας του ψυχιάτρου υπαρξιακά και ψυχαναλυτικά προσανατολισμένου Irvin D. Υalom, καθώς και του βιβλίου του στον «Κήπο του Επίκουρου» ή «Αφήνοντας πίσω τον τρόμο του θανάτου».

«Κανείς δεν μπορεί να κοιτάξει κατάματα τον ήλιο, ούτε το θάνατο»
(Francis delaRoche).
Κι αυτό είναι αλήθεια.
Οι υπαρξιστές ψυχίατροι και φιλόσοφοι πιστεύουν ότι η ψυχοπαθολογία του ατόμου πηγάζει από το εμφανές ή απωθημένο άγχος του θανάτου. Ο φόβος του θανάτου μπορεί να πάρει τη μορφή μιας διάχυτης ανησυχίας ή να γίνει ψυχοπαθολογικό σύμπτωμα.
Για άλλους πάλι, κατά τον Yalom, ο φόβος του θανάτου ξεσπάει σ’ ένα τρόμο, που αρνείται κάθε ευτυχία και επιτυχία, ανοίγοντας μια θανάσιμη πληγή.
Ο συγγραφέας με τον τίτλο του βιβλίου του «Στον κήπο του Επίκουρου», αναγνωρίζει τον αρχαίο φιλόσοφο Επίκουρο ως τον πρώτο υπαρξιακό ψυχοθεραπευτή.

Ο Επίκουρος στην πραγματικότητα, δεν υποστήριζε την αισθητική απόλαυση αλλά πολύ περισσότερο τον απασχολούσε η κατάκτηση της γαλήνης.
Ο φιλόσοφος θεραπεύει την ψυχή. Και στ’ αλήθεια, η φιλοσοφία είναι το βάλσαμο, που μπορεί να μαλακώσει την ανθρώπινη δυστυχία που πηγάζει από την ενατένιση του θανάτου.
Αυτή η ενατένιση εμπεριέχει φόβο για την ανυπαρξία, αγωνία για τη μοναξιά, τρόμο για τον σκοτεινό δρόμο που θα ακολουθήσει η ψυχή του ανθρώπου, την ενδεχόμενη τιμωρία, το σκοτάδι, τη θρησκευτική αγωνία, την απώλεια της συνειδητότητας.

Στην αντιρροπιστική δράση του, για να ξεπεράσει ο άνθρωπος το φόβο του θανάτου, περιλαμβάνονται συμπεριφορές που έχουν να κάνουν με την αναζήτηση της αιωνιότητας μέσω της θρησκευτικότητας, της υστεροφημίας, της απόκτησης πλούτου και δύναμης ή κοινωνικής καταξίωσης. Όμως, το άγχος του θανάτου είναι παρόν, καραδοκεί σε κάποια κρυφή ρεματιά του μυαλού μας.
Όλα αυτά τα λόγια και οι πεποιθήσεις του μεγάλου ψυχιάτρου, που αναφέρουμε, είναι στηριγμένα σε στοχασμούς των αρχαίων φιλοσόφων και ιδιαίτερα του Επίκουρου.

Η συνάντηση με το θάνατο, λέει ο μεγάλος δάσκαλος, δεν καταλήγει υποχρεωτικά σε απόγνωση που θα στερήσει τη ζωή από κάθε σκοπό. Αντίθετα, είναι μία εμπειρία που θα μας ξυπνήσει και θα μας οδηγήσει σε μια ζωή πιο πλήρη.
«Κοιτάξτε το θάνατο κατάματα».
Στην ουσία, ο θάνατος είναι μια αυταπάτη. Οι υπαρξιστές φιλόσοφοι λένε «όπου είναι ο θάνατος, δεν είμαι εγώ και όπου είμαι εγώ, δεν υπάρχει ο θάνατος».
Φυσικά αυτό προϋποθέτει την αντίληψη ότι και το σώμα και η ψυχή είναι θνητά.

Όμως ο συγγραφέας έχει μια θαυμάσια ιδέα για την αθανασία.
Είναι η ιδέα των κυματισμών.
Η λέξη κυματισμός αναφέρεται στο γεγονός ότι ο καθένας από μας παράγει συχνά, χωρίς συνειδητή πρόθεση, ομόκεντρους κύκλους επιρροής, που επηρεάζουν άλλους ανθρώπους για πολλά χρόνια και για πολλές γενιές. Η επίδραση, δηλαδή που έχουμε στους άλλους ανθρώπους, μεταβιβάζεται στους άλλους σαν να πέφτει ένα πετραδάκι σε μια λιμνούλα και δημιουργεί κυματισμούς.
Οι κυματισμοί αφήνουν πάντα πίσω μας κάτι από την εμπειρία της ζωής μας. Έτσι, προκύπτει αθανασία όχι φυσικά για την υλική μας υπόσταση, αλλά για την προσωπική μας εμπειρία.
Θα πρόσθετα ότι σε ενεργειακό επίπεδο, η θεωρία των κυματισμών μπορεί να λάβει τη μορφή μιας αέναης μετατροπής και διατήρησης της δικής μας φυσικής δραστηριότητας.
Εξασφαλίζει μια μορφή αθανασίας. Ο εγκέφαλός μας παράγει ηλεκτρικά δυναμικά που μεταφέρονται με τον προφορικό λόγο στην ακουστική αντίληψη του άλλου συνομιλητή μας, εγγράφονται μνημονικά στο δικό του εγκέφαλο, ενσωματώνονται στη διάνοιά του και η εμπειρία μας αποκτά έτσι μια μεταφυσική δραστηριότητα και προβολή στο μέλλον εξασφαλίζοντας μία μορφή «αθανασίας» για τη σκέψη και εμπειρία μας.

O Υalom θεωρεί ότι μπορεί να ξεπεράσουμε τον τρόμο του θανάτου μέσα από τον ανθρώπινο σύνδεσμο.
Η μοναξιά αυξάνει σε πολύ μεγάλο βαθμό την αγωνία του θανάτου.
Και ο πολιτισμός μας ορθώνει δυστυχώς, παραπέτασμα σιωπής και απομόνωσης γύρω από τον άνθρωπο που πεθαίνει.
Εκτός από την ψυχολογική μοναξιά, τονίζει ο συγγραφέας, υπάρχει και η υπαρξιακή απομόνωση, που πηγάζει από το αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα στο άτομο και άλλους ανθρώπους. Το χάσμα αυτό πηγάζει από την πεποίθηση ότι ο καθένας είναι πεταμένος έτσι τυχαία μέσα στην «ύπαρξη» και πρέπει να βρει το δρόμο μόνος του.
Επίσης, πηγάζει από το ότι ο καθένας από μας ζει χωρίς ουσιαστική συντροφικότητα και αγάπη σ’ ένα κόσμο, που βιώνει ολομόναχος τα καθημερινά και υπαρξιακά προβλήματα της ζωής του.

Γεώργιος Kωμαΐτης-  Ψυχίατρος.
και η πηγή του άρθρου εδώ

"Να πεθαίνεις τη σωστή στιγμή!"

"Τί θα συνέβαινε αν κάποιος δαίμονας σου έλεγε ότι αυτή τη ζωή - όπως τη ζεις τώρα και όπως την έχεις ζήσει στο παρελθόν- πρέπει να τη ζήσεις ξανά, αμέτρητες φορές;  Και χωρίς να συμβαίνει τίποτα καινούργιο; Όπου κάθε πόνος και κάθε χαρά κι ότι ήταν άφατα μικρό ή μεγάλο στη ζωή σου, θα επιστρέφει σε'σενα, όλα στην ίδια διαδοχή και ακολουθία;  Φαντάσου την αιώνια κλεψύδρα της ύπαρξης ν'αναποδογυρίζει ξανά και ξανά και ξανά. Και κάθε φορά, αναποδογυρίζουμε κι εσύ και'γω, απλοί κόκκοι στη διαδικασία." 
 "Προτείνεις ότι κάθε πράξη που κάνω, κάθε πόνος που νιώθω, θα βιώνεται συνεχώς στην αιωνιότητα; "
 "Ναι, η αιώνια επανάληψη σημαίνει ότι κάθε φορά που επιλέγεις μια πράξη θα την επιλέγεις αιώνια. Και ισχύει το ίδιο για κάθε πράξη που δεν κάνεις, κάθε εμποδισμένη σκέψη, κάθε επιλογή που απέφυγες. Και όλη η αβίωτη ζωή θα μένει να φουσκώνει μέσα σου, αβίωτη για όλη την αιωνιότητα. Κι η αδιόρατη φωνή της συνείδησής σου θα σου διαμαρτύρεται αιώνια. Τη σιχαίνεσαι αυτή την ιδέα; Ή σ' αρέσει ;"
 "Τη σιχαίνομαι" 
 "Τότε ζήσε με τέτοιο τρόπο που να σου αρέσει η ιδέα. Δεν διδάσκω Γιόζεφ, ότι ο άνθρωπος οφείλει ν'αντέχει το θάνατο ή να "συμβιβάζεται" μαζί του. Ακολουθώντας αυτή την κατεύθυνση προδίδεις τη ζωή σου! Το μάθημα που σου διδάσκω είναι: Να πεθαίνεις τη σωστή στιγμή!" 


 "Να πεθαίνεις τη σωστή στιγμή!" 
 Η φράση αυτή προκάλεσε ένα σοκ στο Μπρόιερ.Η ευχάριστη απογευματινή βόλτα είχε αποκτήσει θανάσιμη σοβαρότητα. 
 "Να πεθαίνεις την κατάλληλη στιγμή; Τι εννοείς;  Σε παρακαλώ, Φρήντριχ, δεν το αντέχω, σ' το 'χω πει πολλές φορές, να μου λες κάτι τόσο σημαντικό με τόσο αινιγματικό τρόπο. Γιατί το κάνεις αυτό;" 

 "Θέτεις δυο ερωτήματα. Σε ποιό από τα δυο να απαντήσω;" 

"Σήμερα, πες μου για το να πεθαίνει κανείς τη σωστή στιγμή" 

 "Ζήσε όταν ζεις! Ο θάνατος χάνει τη φρίκη του αν κάποιος πεθάνει έχοντας εξαντλήσει τη ζωή του! Αν ο άνθρωπος δε ζει στη σωστή στιγμή, τότε δεν μπορεί ποτέ να πεθάνει τη σωστή στιγμή" "Και τι σημαίνει αυτό;" ξαναρώτησε ο Μπρόιερ, νιώθοντας ακόμη πιο μπερδεμένος.

 "Ρώτησε τον εαυτό σου, Γιόζεφ: έχεις εξαντλήσει τη ζωή σου;" 
 "Απαντάς στην ερώτηση με ερώτηση.Φρήντριχ!" 
 "Κάνεις ερωτήσεις που γνωρίζεις την απάντησή τους" αντέκρουσε ο Νίτσε.
 "Αν γνώριζα την απάντηση, γιατί να ρωτήσω;" 
"Για ν'αποφύγεις να μάθεις τη δική σου απάντηση!"

Στη διάρκεια αυτής της συνάντησης ο Νίτσε παρέμενε προσηλωμένος: έγνεφε επιδοκιμαστικά με το κεφάλι σε κάθε ερώτηση. Τον Μπρόιερ δεν τον παραξένευε αυτό. Δεν είχε ποτέ συναντήσει ασθενή που να μην απολάμβανε κρυφά την εξέταση της ζωής του στο μικροσκόπιο. Κι όσο μεγαλύτερη η μεγέθυνση τόσο χαιρόταν ο ασθενής. Η χαρά να σε παρατηρούν ήταν τόσο μεγάλη που ο Μπρόιερ πίστευε ότι ο αληθινός πόνος των γηρατειών, του πένθους, του να ζεις αφού οι φίλοι σου έχουν πεθάνει , ήταν η απουσία εξονυχιστικής παρατήρησης- η φρίκη του να ζεις μια ζωή που δεν την παρατηρεί κανείς...


Ίρβιν Γιάλομ 
απόσπασμα από το  Όταν έκλαψε ο Νίτσε
(εκδ Άγρα) 

Πρόσθετες πληροφορίες για τον Γιάλομ

Τί στο καλό ξέρουμε;

Ένα βασικό στοιχείο και ουσία του έργου, βρίσκεται στον ίδιο του τον τίτλο... Τί στο καλό ξέρουμε;  (What the bleep we know?). 

Ίσως τελικά είναι πολλά αυτά που δε ξέρουμε, άλλωστε η πραγματικότητα που αντιλαμβανόμαστε εξαρτάται και από το τι έχουμε ζήσει, καθώς και από την ποσότητα και ποιότητα της σκέψης μας.

Επομένως καλό θα είναι να μην συμπεριφερόμαστε ως γνώστες, αλλά απλά να διψάμε για γνώση, σκέψη και φαντασία, γιατί αυτά είναι που θα εξελίξουν την αντίληψη μας, και τον εαυτό μας.

Το ντοκιμαντέρ Τί στο καλό ξέρουμε;  (What the bleep we know?) αρχικά θέτει ερωτήματα του τύπου "τι είναι πραγματικότητα;", "πως την αντιλαμβανόμαστε", "γιατί είμαστε εδώ;", "που πάμε", κλπ.

Έπειτα, προσπαθεί να συνδέσει κβαντομηχανική με πνευματικότητα.

Από κει και πέρα, περνάει σε σχέση βιοχημείας και συμπεριφοράς και κάνει μια αρκετά καλή συσχέτιση τους με ανάγκες μας, με την ψυχολογία και την αντίληψή μας.

Τέλος, καταλήγει στο κατά πόσο οι σκέψεις μας μπορούν να επηρεάσουν το σώμα μας (mind over matter) αλλά και την πραγματικότητα όπως την αντιλαμβανόμαστε σαν παρατηρητής.

Στο σημείο αυτό είναι το πιο πνευματικό κομμάτι, που θα σας θυμίσει λίγο Star Wars, Matrix, Ασιατική κουλτούρα κλπ. Υπάρχουν τόσο στην Ασιατική κουλτούρα, όσο και στην αστροφυσική, πράγματα που δεν καταλαβαίνουμε ακόμα.

Τελικά το ντοκιμαντέρ Τί στο καλό ξέρουμε;  (What the bleep we know?) είναι καλό γιατί σε βάζει να σκεφτείς. Έχει κάποια ωραία στοιχεία και αναπαραστάσεις με γραφικά, καθώς και την συμπαθή και εκφραστική βασική ηθοποιό.
Αυτό το ντοκιμαντέρ σαφώς έχει κάτι να πει. Αρκεί όμως να ψαχνόμαστε και εμείς από μόνοι μας. Άλλωστε τελικά αυτή είναι η ουσία. Να ψαχνόμαστε. Και το "ντοκιμαντέρ" πιστεύω θα το προκαλέσει αυτό σε κάποιους θεατές.
Άλλοι πάλι, θα πουν "εγώ ξέρω" και θα το παραμερίσουν, έχοντας χάσει τελείως την αξία του/νόημα του.

Σκηνοθεσία:
William Arntz, Betsy Chasse, Mark Vicente


Παίζουν:
Marlee Matlin, Elaine Hendrix, Barry Newman, Robert Bailey Jr., John Ross Bowie, Armin Shimerman, Robert Blanche


       [ Εδώ η ταινία με ελληνικούς υπότιτλους ]

Το συγκεκριμένο φιλμ, πραγματεύεται τη σχέση της κβαντικής φυσικής με την καθημερινή μας ζωή, το πως αυτή επηρεάζεται από τα συναισθήματά μας και τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την έννοια της πραγματικότητας. Επίσης, συνδέει τη θρησκεία και την υπόσταση του Θεού με τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο μας και παράλληλα, μας περιγράφει τις αιτίες που μας οδηγούν να ζούμε σε δυστυχία και αδράνεια λόγω των εξαρτήσεών μας αλλά και τρόπους για να ανατρέψουμε αυτή την κατάσταση πνευματικής στασιμότητας προς κάτι ποιοτικότερο.

Συγκεντρωτικά, μπορούμε να ταξινομήσουμε τα θέματα που πραγματεύεται το φιλμ ως εξής:


Η ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ:

Σχετικά πειράματα στον ανθρώπινο εγκέφαλο έχουν δείξει πως ο εγκέφαλος δεν μπορεί να διακρίνει τη διαφορά μεταξύ αυτού που βλέπει σε πραγματικό χρόνο σε σχέση με αυτό που θυμάται. Δηλαδή, αν ζητηθεί από έναν άνθρωπο να κοιτάξει πχ ένα μήλο και μετά να κλείσει τα μάτια του και να φέρει αυτό το αντικείμενο στο μυαλό του, ο εγκέφαλος δεν θα μπορεί να αντιληφθεί τη διαφορά μεταξύ της όρασης σε πραγματικό χρόνο και της μνήμης ενός γεγονότος, αντικειμένου κλπ.

Παράλληλα, πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα η προσωπική συμμετοχή του παρατηρητή σε αυτό που ονομάζουμε πραγματικότητα, καθώς η έννοια της πραγματικότητας ορίζεται από τον τρόπο που ο παρατηρητής εξετάζει το γεγονός και το συνδέει-ταυτίζει με κάτι πραγματικό. Με απλά λόγια, υπάρχουν τόσες "πραγματικότητες" όσοι και οι παρατηρητές. Ο εγκέφαλός μας, λαμβάνει 400 δισεκατομμύρια πληροφοριών το δευτερόλεπτο αλλά τελικά αντιλαμβανόμαστε μόνον τις 2.000 από αυτές. Η επίγνωσή μας των 2.000 πληροφοριών αφορούν μόνο στο περιβάλλον, το σώμα μας, και τον χρόνο. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως σαφώς κι έχουμε μερική και όχι πλήρη εικόνα της πραγματικότητας.

Όλα αυτά μας οδηγούν στο εύλογο ερώτημα του αν τελικά ο άνθρωπος ζει στην πραγματικότητα ή στην φαντασία, μιας και αυτό που μπορεί να αντιληφθεί από τα γεγονότα που διαδραματίζονται γύρω του δεν είναι παρά ένα πολύ μικρό ποσοστό του συνόλου. Αυτό, συνδέεται και επηρεάζεται από την προσωπική συμμετοχή του παρατηρητή, ο οποίος ρυθμίζει-δημιουργεί μία εκδοχή της πραγματικότητας μοναδική για κάθε παρατηρητή. Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμα πως το ανθρώπινο σώμα και δη ο ανθρώπινος εγκέφαλος, όσο τέλειος λειτουργικά κι αν μας φαίνεται, τελικά υστερεί σε σημαντικό βαθμό ως προς τον τρόπο, την ποσότητα και την ποιότητα που αντιλαμβάνεται και επεξεργάζεται τον κόσμο που μας περιβάλλει. Κατά συνέπεια, δεν μπορούμε να ισχυριστούμε (ως παρατηρητές) πως ο άνθρωπος ζει σε έναν φανταστικό κόσμο (γιατί τον αντιλαμβάνεται μερικά κι όχι ολοκληρωτικά) αλλά θα ήταν αντικειμενικότερο να συμπεράνουμε πως ο άνθρωπος έχει μία περιορισμένη αντίληψη της πλήρους πραγματικότητας και αυτό δεν οφείλεται μόνον στους περιορισμούς του εγκεφάλου (κάτι που θεωρητικά μπορεί να ξεπεραστεί) αλλά και στην καθοριστική επιρροή της ατομικότητας του ανθρώπου-παρατηρητή, κάτι που είναι αδύνατο να "ακυρωθεί" ως ανασταλτικός παράγοντας στην προσπάθεια της πλήρους και αντικειμενικής κατανόησης και αντίληψης της πραγματικότητας ως κοινή για όλους τους ανθρώπους.

Φαίνεται πως ο μόνος τρόπος για να μπορέσει ο άνθρωπος να αντιληφθεί πλήρως και αντικειμενικά την πραγματικότητα του κόσμου στο σύνολό της, είναι το να "μεταστοιχειωθεί" σε ένα ‘υπερόν’ που θα έχει τη δυνατότητα να επεξεργάζεται όλες τις πληροφορίες που δέχεται. Πάντα όμως, η ατομικότητα του παρατηρητή θα αποτελεί το ανυπέρβλητο εμπόδιο στην πλήρη αντίληψη και κατανόηση του κόσμου μας γιατί είναι αδύνατο ένας παρατηρητής να είναι απόλυτα ίδιος στις προδιαγραφές παρατήρησης σε σχέση με κάποιον άλλο παρατηρητή…


ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ :

Από επιστημονικής πλευράς, τα συναισθήματα συνδέονται στενά με την παραγωγή συγκεκριμένων πρωτεϊνών στον υποθάλαμο (τμήμα του εγκεφάλου). Αυτές οι πρωτεΐνες αποτελούναι από μικρότερα τμήματα που ονομάζονται πεπτίδια. Με απλά λόγια, υπάρχουν χημικές ουσίες που εκκρίνονται ανάλογα με αυτό που βιώνουμε. Έτσι, υπάρχουν συγκεκριμένες χημικές ουσίες (πεπτίδια) που σχετίζονται με τη χαρά, τη λύπη, τον έρωτα, το μίσος, την απογοήτευση, την πείνα, τον θάνατο ενός αγαπημένου μας προσώπου, την παρατήρηση ενός πορφυρού ηλιοβασιλέματος, τη δυσφορία που μας προκαλεί μία αρρώστια ή ακόμα και με την ντροπή που μας προκαλεί ένα ατυχές στραβοπάτημα σε έναν πολυσύχναστο δρόμο κλπ.

Στην ουσία, ο εγκέφαλός μας λειτουργεί με ηλεκτρικό ρεύμα και γίνεται κατανοητό πως τελικά κανείς μας δεν βλέπει την ίδια τη σκέψη. Αυτό που βλέπουμε στη νευροφυσική είναι ένα σύνολο από μικρές "αστραπές" ως μια καταιγίδα που μαίνεται γύρω από τα διάφορα τεταρτημόρια του εγκεφάλου. Αυτές είναι περιοχές που είναι χαρτογραφημένες στο σώμα και σε τι θα πρέπει να αντιδρά κάποιος. Έτσι, διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου φαίνεται πως εργάζονται και ενεργοποιούν τη σκέψη ανάλογα με το τι αντιλαμβανόμαστε. Έτσι, ο θυμός, ο φθόνος, το μίσος, η συμπόνοια, η αγάπη κλπ, ως συναισθήματα ξεκινούν με τη διαδικασία της σκέψης στα διάφορα τμήματα του εγκεφάλου και μετατρέπονται στο ανάλογο συναίσθημα (πεπτίδια) στον υποθάλαμο.

Με βάση τα ανωτέρω στοιχεία, κατανοούμε πως ο εγκέφαλος έχει τη δυνατότητα να κατασκευάζει τα συναισθήματα που ορίζει το εκάστοτε αισθητηριακό γεγονός. Κάτι πολύ σημαντικό σε αυτή τη διαπίστωση είναι το γεγονός πως τα συναισθήματά μας επηρεάζουν και τις διάφορες σωματικές μας λειτουργίες. Έτσι λοιπόν κατανοούμε πως ανάλογα του είδους των συναισθημάτων που παράγουμε, ο οργανισμός μας ωφελείται ή καταπονείται αναλόγως.

Πιο πάνω, αναφέρθηκε επιστημονικώς η διαδικασία παραγωγής των συναισθημάτων από τον εγκέφαλο. Στην ουσία, αυτό που περιγράφτηκε είναι το πρώτο στάδιο που σχετίζεται με τα συναισθήματα, καθώς έχει διαπιστωθεί πως οι χημικές ουσίες που ταυτίζονται με τα συναισθήματα, έχουν συγκεκριμένες σημαντικές επιδράσεις στο σώμα μας. Έτσι, από τη στιγμή που βιώνουμε ένα συναίσθημα στον εγκέφαλό μας, ο υποθάλαμος αμέσως θα συναρμολογήσει το ανάλογο πεπτίδιο και στη συνέχεια το ελευθερώνει μέσω της υπόφυσης στο αίμα που κυκλοφορεί. Τη στιγμή που το πεπτίδιο ελευθερώνεται στην αιματική κυκλοφορία, βρίσκει το δρόμο του για διάφορα κέντρα σε διαφορετικά σημεία του σώματός μας. Κάθε μεμονωμένο κύτταρο στο σώμα μας, έχει συγκεκριμένους υποδοχείς στο εξωτερικό του. Κάθε κύτταρο μπορεί να έχει χιλιάδες υποδοχείς που προεξέχουν στην επιφάνειά του. Είναι ένα είδος επικοινωνίας με τον έξω κόσμο. Όταν ένα πεπτίδιο συνδεθεί σε ένα υποδοχέα ενός κυττάρου τότε κυριολεκτικά, σαν ένα κλειδί που μπαίνει σε μια κλειδαριά, επικάθεται στην επιφάνεια του υποδοχέα, συνδέεται μαζί του και ενεργοποιεί κατά κάποιον τρόπο τον υποδοχέα και όπως περίπου ένα κουδούνι στη πόρτα που χτυπάει, στέλνει ένα συγκεκριμένο μήνυμα στο κύτταρο. Έτσι, το πεπτίδιο τελικά ενεργοποιεί μια ολόκληρη σειρά βιοχημικών γεγονότων, κάποια από τα οποία καταλήγουν ακόμα και σε αλλαγές του πυρήνα του κυττάρου.

Αναμφίβολα, κάθε κύτταρο είναι ζωντανό και κάθε κύτταρο έχει μία δική του συνείδηση, ιδιαίτερα αν ορίσουμε τη συνείδηση ως την οπτική γωνία ενός παρατηρητή. Υπάρχει λοιπόν πάντα η οπτική γωνία του κυττάρου. Στην πραγματικότητα, το κύτταρο είναι η μικρότερη μονάδα συνείδησης στο σώμα μας. Όλα αρχίζουν στο κύτταρο. Το κύτταρο είναι μια μηχανή παραγωγής πρωτεΐνης αλλά παίρνει τις εντολές του από τον εγκέφαλο. Ένα από τα αξιοσημείωτα για τους υποδοχείς των κυττάρων, είναι ότι αλλάζουν την ευαισθησία τους ανάλογα με το τι πληροφόρηση δέχονται. Εάν ένας υποδοχέας ενός συγκεκριμένου φαρμάκου ή κάποιας άλλης εσωτερικής ουσίας βομβαρδίζεται για μεγάλο χρονικό διάστημα με μεγάλη ένταση, κυριολεκτικά θα συρρικνωθεί. Θα υπάρχουν λιγότεροι σε αριθμό, ή θα αλλάξει δομή με τέτοιο τρόπο που είτε απευαισθητοποιείται είτε ελαττώνεται. Έτσι λοιπόν, το ίδιο ποσό φαρμάκου ή ενδογενούς ουσίας, θα προκαλέσει μια πολύ μικρότερη απόκριση. Εάν λοιπόν βομβαρδίζουμε το κύτταρο με την ίδια συμπεριφορά (άρα με το ίδιο πεπτίδιο) ξανά και ξανά σε καθημερινή βάση, όταν τελικά αυτό το κύτταρο τελικώς αποφασίσει να διαιρεθεί, όταν δημιουργεί ένα ακόμα μητρικό κύτταρο ή ένα θυγατρικό κύτταρο, αυτό το επόμενο κύτταρο θα έχει περισσότερους υποδοχείς για εκείνα τα συγκεκριμένα νευροπεπτίδια συναισθημάτων και λιγότερους υποδοχείς για βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, θρεπτικά συστατικά, ανταλλαγή υγρών και ακόμα και για την απελευθέρωση αποβλήτων ουσιών ή τοξινών.

Αυτές οι πολύ σημαντικές πληροφορίες για τη σχέση κυττάρου και συναισθημάτων συνδέεονται καθοριστικά με αυτό που ονομάζουμε "εξάρτηση". Η εξάρτηση με απλά λόγια αφορά σε ένα σύνολο συναισθημάτων, τη δράση των οποίων δεν μπορούμε να σταματήσουμε. Φέρνουμε στους εαυτούς μας καταστάσεις που θα επιβεβαιώσουν τις βιοχημικές ανάγκες των κυττάρων του σώματός μας, δημιουργώντας καταστάσεις που πληρούν τις χημικές μας ανάγκες. Ο εξαρτημένος πάντα θα χρειάζεται λίγο ακόμα περισσότερο, έτσι ώστε να έχει μια έξαρση ή για να "φτιαχτεί" με αυτό το οποίο αναζητούν χημικά.

Μια ενδιαφέρουσα ερμηνεία για την κατάσταση του να είμαστε ερωτευμένοι έχει να κάνει ακριβώς με τα συναισθήματα. Πως μπορεί λοιπόν κάποιος να πει πραγματικά ότι είναι ερωτευμένος με έναν συγκεκριμένο άνθρωπο; Μήπως τελικά είναι μόνον ερωτευμένος με την προσδοκία των συναισθημάτων στα οποία είναι εθισμένος; Γιατί, το ίδιο πρόσωπο που ερωτευόμαστε επειδή μας προκαλεί συγκεκριμένα συναισθήματα, θα μπορούσε να εκπέσει της εύνοιάς μας αν σταματήσει να μας προκαλεί αυτά τα συγκεκριμένα συναισθήματα που έχουμε ανάγκη (εθισμός). Αυτό ακριβώς εξηγεί και το γεγονός της ανάγκης αλλαγής ερωτικού συντρόφου όταν συμβεί μία αμετάκλητη ρήξη στη σχέση μας. Στην ουσία λοιπόν δεν ψάχνουμε συγκεκριμένο ερωτικό σύντροφο, ψάχνουμε τρόπους να ικανοποιήσουμε τον εθισμό μας.

Επίσης, πρέπει να σημειωθεί πως δεν υπάρχουν καλά και κακά συναισθήματα. Τα συναισθήματα είναι απλώς η εκδήλωση της ζωής. Χρωματίζουν και κατηγοριοποιούν την αφθονία των εμπειριών μας. Παράλληλα κατανοούμε πως δεν υπάρχουν καλές και κακές εξαρτήσεις αλλά μόνον συγκεκριμένες επιδράσεις στο σώμα μας που τις κατατάσσουμε σε διάφορες κατηγορίες.


ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΥΛΗ:

Ένα πείραμα του Ιάπωνα επιστήμονα Masaru Emoto, απέδειξε πως συγκεκριμένες σκέψεις και συναισθήματα που προβάλλουμε σε μία ποσότητα νερού, θα έχουν ως αποτέλεσμα την αλλαγή της κρυσταλλικής δομής του. Έτσι, μία θετική σκέψη ή ένα συναίσθημα όπως η αγάπη, αν προβληθεί σε ένα φιαλίδιο νερού, σε σύντομο χρονικό διάστημα, η κρυσταλλική δομή αυτής της ποσότητας νερού θα αλλάξει και οι κρύσταλλοι θα αποκτήσουν σχήματα αρμονικά και όμορφα. Ας μην ξεχνάμε επίσης το ότι τα λουλούδια αναπτύσσονται καλύτερα όταν τους μιλάμε με ήρεμα και θετικά λόγια σαν να εκδηλώναμε την αγάπη μας προς αυτά.

Η συγκεκριμένη διαπίστωση έρχεται να δώσει την ακριβή ερμηνεία των ψυχοπαθολογικών εκδηλώσεων στο σώμα μας. Το ανθρώπινο σώμα αποτελείται περίπου κατά 75% από νερό. Γίνεται λοιπόν αντιληπτό πως τα συναισθήματα που παράγονται συστηματικά στον εγκέφαλό μας, έχουν ως αποτέλεσμα την εκδήλωση συγκεκριμένων αλλαγών στο σώμα μας. Γενικότερα, τα ‘θετικά’ συναισθήματα συμβάλλουν στην καλή και αρμονική λειτουργία του σώματός μας, ενώ τα ‘αρνητικά’ συναισθήματα συμβάλλουν στην εκδήλωση παθολογικών καταστάσεων. Είναι λοιπόν λογικό να ορίζουμε το stress ως την ασθένεια του αιώνα.


ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ:

Τα περισσότερα προβλήματα που η θρησκεία και τα διάφορα φιλοσοφικά κινήματα δημιούργησαν κατά το πέρας των αιώνων ήταν λάθη όπως πχ το ότι ο Θεός είναι ένα ξεκάθαρα ξεχωριστό ον από εμάς τον οποίο πρέπει να λατρεύουμε, να καλοκαρδίζουμε, να παρακαλούμε και να ελπίζουμε ότι θα κερδίσουμε μια αμοιβή στο τέλος της ζωής μας. Σίγουρα ο Θεός δεν έχει σχέση με αυτά τα πράγματα.

Οι άνθρωποι είναι εξωφρενικά υποταγμένοι στον έλεγχο της θρησκείας γιατί έχουν δημιουργήσει την έννοια της κοσμικής καταδίκης και τις έννοιες του σωστού και του λάθους. Εάν κάνουμε αυτό, θα μας τιμωρήσει ο Θεός. Εάν κάνουμε το άλλο, θα ανταμειφθούμε. Αυτό είναι πραγματικά μια πτωχή περιγραφή που προσπαθεί να χαράξει ένα μονοπάτι στη ζωή μας αλλά εάν το ακολουθήσουμε, τα αποτελέσματα θα είναι αξιοθρήνητα και η ζωή μας αυτό επιβεβαιώνει, γιατί στην πραγματικότητα δεν υπάρχει καλό ή κακό. Κρίνουμε τα πράγματα πάρα πολύ επιφανειακά με αυτό τον τρόπο.

Κατανοούμε λοιπόν πως πρέπει απλά να αφουγκραστούμε τις εσωτερικές μας ανάγκες, να μιλήσουμε με τον εαυτό μας και με μεγάλη δόση αυτοελέγχου να βελτιώσουμε την έκφραση και την κατανόηση των όσων χειριζόμαστε στην καθημερινή ζωή μας. Υπάρχουν πράγματα που κάνουμε και ξέρουμε ότι θα μας βοηθήσουν να εξελιχθούμε και άλλα πράγματα που δεν θα με βοηθήσουν σε αυτό. Αλλά δεν υπάρχει καλό και κακό. Δεν υπάρχει τιμωρός Θεός που περιμένει να μας τιμωρήσει επειδή πράξαμε το ένα ή το άλλο.


ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΛΛΑΓΗΣ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ:

Είναι πολύ πιθανό ότι είμαστε τόσο συνηθισμένοι και απορροφημένοι στην καθημερινή ζωή μας, τόσο συνηθισμένοι στον τρόπο που δημιουργούμε τη ζωή μας, που δεχόμαστε την ιδέα ότι δεν έχουμε καθόλου έλεγχο πάνω σε αυτή και γινόμαστε απλά ακόλουθοι κάποιων καταστάσεων.

Ο μέσος άνθρωπος, ζει μία ζωή που θεωρεί βαρετή ή πεζή και αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι δεν κάνουμε καμία προσπάθεια να αποκτήσουμε γνώσεις και πληροφορίες που θα μας εμπνεύσουν και θα δόσουν νόημα στη ζωή μας. Οι άνθρωποι στην συντριπτική πλειοψηφία τους είναι τόσο υπνωτισμένοι από αυτά που τους περιβάλλουν διαμέσου των μέσων μαζικής ενημέρωσης και διαμέσου των ανθρώπων που ζούνε και δημιουργούνε ιδανικά, που όλοι προσπαθούν να γίνουν αυτό που βλέπουν, όμως κανείς τελικά δεν μπορεί να γίνει αυτό που του ‘πουλάνε’ σε σχέση με την εξωτερική εμφάνισή μας και τους ορισμούς της ομορφιάς και του ανδρισμού. Έχουμε μάθει να μισούμε το σώμα μας όταν έχει περιττά κιλλά, να νοιώθουμε άρρωστοι όταν έχουν πέσει τα μαλλιά μας ή ακόμα και υπάνθρωποι όταν δεν έχουμε το αγγελικό πρόσωπο ενός μοντέλου. Όλα αυτά είναι αυταπάτες στις οποίες οι περισσότεροι άνθρωποι παραδίδονται και ζούνε τη ζωή τους στη μετριότητα και η επιθυμία τους μπορεί να μην βγει ποτέ στην επιφάνεια, ώστε να θελήσουν να γίνουν κάτι άλλο. Έτσι λοιπόν, οι άνθρωποι αρχικά παράγουν ένα αρνητικό συναίσθημα και στη συνέχεια εθίζονται σε αυτό μέσα από έναν περίεργο αγώνα για την κατάκτηση της απόλυτης ομορφιάς ή κάποιου άλλου προκατασκευασμένου ιδανικού, ενός αγώνα που ποτέ δεν θα κερδίσουν. Ενδόμυχα αυτό μας είναι γνωστό αλλά μετά από την πολυετή έκθεση στην αποτυχία προς αυτούς τους σκοπούς, καταντάμε να τρέφουμε την αποτυχία κι όχι την ανάγκη επίτευξης του σκοπού και μάλιστα εθιζόμαστε σε αυτή.

Αλλά εάν η πραγματική επιθυμία μας βγει στην επιφάνεια και ρωτήσουμε τους εαυτούς μας εάν υπάρχει κάτι περισσότερο που θέλουμε ή χρειαζόμαστε πέραν κι εκτός των προκατασκευασμένων ιδανικών, τότε πραγματικά θα βιώσουμε την αρχή της ‘μεταστοιχείωσής’ μας, την αρχή της ευδαιμονίας. Τότε στην ουσία επανακαλωδιώνουμε τον εγκέφαλό μας και αλλάζουμε τις νευρικές δομές του εγκεφάλου και αυτό τελικώς αλλάζει εμάς σαν ψυχοσωματική οντότητα.

Η πηγή του ανθρώπινου δράματος προσδιορίζεται κυρίως σε έναν ατελείωτο συνειρμό σκέψεων που κάνουμε σχετικά με τη ζωή μας: Εάν αλλάξω το μυαλό μου, θα αλλάξω τις επιλογές που κάνω; Εάν αλλάξω τις επιλογές μου, θα αλλάξει η ζωή μου; Γιατί δεν μπορώ να αλλάξω; Σε τι είμαι εθισμένος; Τι θα χάσω στο οποίο είμαι χημικά προσκολλημένος; Ποιο άτομο, χώρο, πράγμα, ή γεγονός στο οποίο είμαι χημικά προσκολλημένος (εθισμένος) δεν θέλω να χάσω, γιατί θα αναγκαστώ ίσως να βιώσω τα χημικά στερητικά συμπτώματα της διαδικασίας απεξάρτησης από αυτό;

Κατανοούμε λοιπόν πως το κλειδί στην επαναγέννησή μας κρύβεται στον τρόπο που βλέπουμε τη ζωή μας και τελικά, αυτά που θέλουμε πραγματικά να αποτελούν τη ζωή μας, στο σύνολό τους ορίζουν τον ίδιο τον λόγο της ύπαρξής μας. Δεν υπάρχουμε γιατί κάποιος θεός ως υπέρτατο ον έχει αποφασίσει κάτι για εμάς και πρέπει να το εκπληρώσουμε. Υπάρχουμε ως ατομικότητες για να εξελιχθούμε και να βιώσουμε-ικανοποιήσουμε τις ανάγκες που πραγματικά κι εκ βαθέων αντιληφθήκαμε πως ζουν μέσα μας. Ο καθένας μας έχει έναν σκοπό που ζει σε αυτόν τον πλανήτη. Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν ζούμε για τους σκοπούς που επιλέξαμε εμείς ή για τους σκοπούς που επέλεξαν κάποιοι άλλοι.

Δυστυχώς, η καθημερινότητα μας δείχνει πως είμαστε δέσμιοι των προκατασκευασμένων ιδανικών και εξαρτημένοι από έναν τρόπο ζωής που αν τον αναλύσουμε, απέχει μακράν από αυτό που βαθιά μέσα μας ζει και περιμένει να αναπτυχθεί. Δυστυχούμε γιατί δεν ακούμε τον εαυτό μας, γιατί έχουμε αποτύχει στη διαδικασία της ενδοσκόπησης, γιατί στην ουσία φοβόμαστε να πάρουμε στα χέρια μας την ευθύνη των σκέψεων και των πράξεών μας. Όλες αυτές οι ανασφάλειες δημιούργησαν την ανάγκη να μας προστατεύει και να μας φροντίζει κάποιος άλλος, να σκέφτεται και να αποφασίζει για εμάς κάποιος άλλος χωρίς εμείς να έχουμε την ευθύνη των όσων μας συμβαίνουν. Αυτό έχει εφαρμογή είτε στα φιλοσοφικά-μεταφυσικά ζητήματα (θρησκεία), είτε στα αμιγώς κοινωνικά και βιοποριστικά ζητήματα (πχ ψηφίζουμε τις λιγότερο κακές κυβερνήσεις και αποδίδουμε σεβασμό σε εκείνον που ικανοποιεί τις ανάγκες μας). Συμπεραίνουμε λοιπόν πως σταδιακά και συστηματικά δίνουμε σε τρίτους την ευκαιρία-δικαίωμα να αποφασίζουν για εμάς, κάτι που σταδιακά μας φέρνει τη δυστυχία (γιατί δεν αντανακλά στις πραγματικκές μας ανάγκες) και τελικά η δυστυχία γίνεται τρόπος ζωής, γίνεται η καθημερινότητά μας.

Η ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ:

Σε όλα τα ανωτέρω συμπεράσματα, η κβαντική φυσική προσεγγίζει τη σχέση μας με το σύμπαν μέσα από έναν κόσμο πιθανοτήτων, μέσα από διαδικασίες εύρεσης των πιθανών εξελίξεων των γεγονότων στο σύμπαν κι έρχεται να μας θυμίσει πως όλα είναι ένα, όλα συνδέονται μεταξύ τους και τίποτα δεν ορίζεται αν δεν συσχετιστεί με κάτι συναφές. Πολύ σημαντικό είναι το γεγονός πως η κβαντική φυσική, ορίζει την υπόσταση ενός αντικειμένου ως υπαρκτή αν κι εφόσον αυτό ενταχθεί στη διαδικασία της παρατήρησης.

Η συνείδησή μας επηρεάζει τους άλλους γύρω μας. Επηρεάζει τις υλικές ιδιότητες. Επηρεάζει το μέλλον μας. Συνδημιουργούμε το μέλλον μας, άρα είμαστε πολλά περισσότερα από αυτό που νομίζουμε. Μπορούμε να γίνουμε πολύ περισσότερα ακόμα και πέρα από αυτά. Μπορούμε να επηρεάσουμε το περιβάλλον μας, τους ανθρώπους. Εμείς και τα όσα μας περιβάλλουν δεν είμαστε ξέχωρα. Είμαστε μέλη ενός πράγματος. Συνδεόμαστε με όλα. Δεν είμαστε μόνοι μας.

Γνωρίζοντας ότι υπάρχει αυτή η διασύνδεση στο Σύμπαν, ότι είμαστε όλοι συνδεδεμένοι μεταξύ μας και ότι συνδεόμαστε με το Σύμπαν στο βασικό επίπεδό του, μπορούμε να δώσουμε μία καλή εξήγηση για την πνευματικότητα. Υπάρχει μία ισχυρή πεποίθηση ότι ο σκοπός μας εδώ, είναι να αναπτύξουμε το δώρο της 'προθέσεως' και να μάθουμε πως να είμαστε αποτελεσματικοί δημιουργοί. Είμαστε όλοι εδώ για να γίνουμε δημιουργοί. Είμαστε εδώ για να εισβάλλουμε στο διάστημα με ιδέες, με μεγάλες ιδέες. Είμαστε εδώ για να αξιοποιήσουμε τη ζωή μας, για να αναγνωρίσουμε τον κβαντικό εαυτό μας, να αναγνωρίσουμε το χώρο όπου πραγματικά έχουμε επιλογές και όταν κάποιος τα αντιλαμβάνεται όλα αυτά, τότε λέμε ότι αυτός ο άνθρωπος φωτίστηκε...

Πηγή: Τί στο καλό ξέρουμε; - What the bleep we know? - RAMNOUSIA

Όταν έκλαψε ο Νίτσε

Το βιβλίο «Όταν έκλαψε ο Νίτσε» γράφτηκε από τον ψυχίατρο Irvin D. Yalom και εκδόθηκε το 1992. Στην Ελλάδα έγινε γνωστό σχεδόν μια δεκαετία αργότερα. Εντάσσεται και τούτο το έργο, όπως και μια σειρά άλλων ευπώλητων βιβλίων, στην προσπάθεια του κινηματογράφου να τα μετασχηματίσει και να τα παρουσιάσει στο ευρύ κοινό, αναπληρώνοντας παράλληλα και την έλλειψη σεναρίων.

Ο Yalom, λοιπόν, ως διάσημος ψυχίατρος, επιχειρεί να προσεγγίσει και να διαφωτίσει τη σχέση της ψυχοθεραπείας με την υπαρξιακή φιλοσοφία. Μας μεταφέρει στη Βιέννη του 19ου αιώνα, στη μητρόπολη των διανοητικών ζυμώσεων. Ο εύπορος γιατρός Γιόζεφ Μπρόιερ, δέχεται μια επιστολή, όπου μια γυναίκα γράφει σε έντονο ύφος ότι πρέπει να τη βοηθήσει. Αφού συναντώνται, η θυελλώδης γυναίκα, ονόματι Λου Σαλομέ, του ζητά να γιατρέψει έναν φίλο της, καθηγητή φιλοσοφίας, από την κατάθλιψη και από την τάση να αυτοκτονήσει. Μόνο που ο ασθενών δεν θα πρέπει να γνωρίζει περί τίνος πρόκειται, αλλά να θεωρεί πως ακολουθεί αγωγή για άλλους λόγους, όπως για τις ημικρανίες του. Ο Μπρόιερ δέχεται να αναλάβει τον «περίεργο» ασθενή. Μετά από λίγο καιρό, δέχεται στο γραφείο του έναν άνθρωπο που σίγουρα δεν δείχνει με τίποτα ότι είναι το σπουδαίο πνεύμα που περιέγραψε η Σαλομέ. Και το όνομά του, «Νίτσε», δεν το έχει ξανακούσει. Όμως, από την πρώτη συνάντηση, ο γιατρός υποτάσσεται στο πνεύμα του φιλοσόφου. Μετά τα πρώτα ραντεβού, κάθε βράδυ που γυρνάει στο σπίτι, αφού τρώει με την οικογένειά του, συζητά με τον νεαρό μαθητευόμενό του, Ζίγκμουντ Φρόυντ, την ιδιάζουσα περίπτωση του ασθενούς. Ο Μπρόιερ ζητά από τον Νίτσε να κάνουν μια ανταλλαγή: ο γιατρός θα κουράρει το σώμα του φιλοσόφου και ο φιλόσοφος θα ελευθερώσει το μυαλό του γιατρού από τις αλλότριες σκέψεις. Η δυνατή καθημερινή επαφή θα τους οδηγήσει σε μια ανυπέρβλητης αξίας συζήτηση, για το σώμα, το πνεύμα, την ψυχή του ανθρώπου.

Όταν έπεσε στα χέρια μου η ταινία, ήμουν γεμάτος ενδοιασμούς. Είναι πολύ δύσκολο να περάσεις φιλοσοφικά ζητήματα σε μια ταινία, πολλώ δε μάλλον, όταν έχουμε συνηθίσει στις γρήγορες εξελίξεις, στις ανατροπές, στη δράση. Ο θεατής δεν έχει εύκολα την υπομονή, ούτε και τη διάθεση, να παρακολουθήσει υποθέσεις φιλοσοφικής υφής στην οθόνη. Αντιθέτως, προτιμά μια εύπεπτη ταινία για να ξεκουράσει το μυαλό από την καθημερινότητα.


Στη συγκεκριμένη ταινία γεγονός είναι πως η παρακολούθησή της κουράζει σε ορισμένα σημεία, μολονότι αποτελεί μια πιστή και προσεγμένη μεταφορά βιβλίου. Η εξέλιξη ουσιαστικά είναι μηδαμινή, αφού πρωταρχικό ρόλο παίζουν οι διάλογοι και η εμβάθυνση στην ανθρώπινη προσωπικότητα. Το καλύτερο μέρος της ταινίας είναι η εξαιρετική ερμηνεία του Αρμάντ Ασάντε στο ρόλο του Νίτσε, μια ερμηνεία πολύ δουλεμένη, με σημεία που κόβουν την ανάσα και με απόλυτη εκφραστικότητα στο πρόσωπό του. Η κάμερα ακολουθεί κατά διαστήματα τις ονειρικές περιπέτειες του νου, χωρίς όμως, να κουράζεται ο θεατής από αυτά τα διαλείμματα. Η διαφορά της ταινίας με το βιβλίο είναι, πως, ενώ και στα δύο ο Νίτσε περνάει σε δεύτερο ρόλο, στο βιβλίο ο δεύτερος ρόλος συχνά γίνεται πιο δυνατός από τον πρώτο, ενώ στην ταινία ο δεύτερος ρόλος παραμένει δεύτερος.

Γενικότερα, πρόκειται για μια ταινία που σε κανένα βαθμό δεν μπορεί να φτάσει το επίπεδο του βιβλίου, παρόλο που δεν είναι κακή ως ταινία. Άλλωστε η φιλοσοφία δεν εικονίζεται, διαβάζεται.

Στέφανος Ξένος

[από http://www.diavasame.gr/page.aspx?itemID=SPG1377]

"Δεν διδάσκω Γιόζεφ, ότι ο άνθρωπος οφείλει ν'αντέχει το θάνατο ή να "συμβιβάζεται" μαζί του. Ακολουθώντας αυτή την κατεύθυνση προδίδεις τη ζωή σου! Το μάθημα που σου διδάσκω είναι: Να πεθαίνεις τη σωστή στιγμή!"

"Να πεθαίνεις τη σωστή στιγμή!" 
Η φράση αυτή προκάλεσε ένα σοκ στο Μπρόιερ.Η ευχάριστη απογευματινή βόλτα είχε αποκτήσει θανάσιμη σοβαρότητα.
"Να πεθαίνεις την κατάλληλη στιγμή; Τι εννοείς; Σε παρακαλώ, Φρήντριχ, δεν το αντέχω, σ' το 'χω πει πολλές φορές, να μου λες κάτι τόσο σημαντικό με τόσο αινιγματικό τρόπο. Γιατί το κάνεις αυτό;"

"Θέτεις δυο ερωτήματα. Σε ποιό από τα δυο να απαντήσω;"

"Σήμερα, πες μου για το να πεθαίνει κανείς τη σωστή στιγμή"

"Ζήσε όταν ζεις! Ο θάνατος χάνει τη φρίκη του αν κάποιος πεθάνει έχοντας εξαντλήσει τη ζωή του! Αν ο άνθρωπος δε ζει στη σωστή στιγμή, τότε δεν μπορεί ποτέ να πεθάνει τη σωστή στιγμή"

"Και τι σημαίνει αυτό;" ξαναρώτησε ο Μπρόιερ, νιώθοντας ακόμη πιο μπερδεμένος.

"Ρώτησε τον εαυτό σου, Γιόζεφ: έχεις εξαντλήσει τη ζωή σου;"

"Απαντάς στην ερώτηση με ερώτηση.Φρήντριχ!"

"Κάνεις ερωτήσεις που γνωρίζεις την απάντησή τους" αντέκρουσε ο Νίτσε.

"Αν γνώριζα την απάντηση, γιατί να ρωτήσω;"

"Για ν'αποφύγεις να μάθεις τη δική σου απάντηση!"

                                                                   ................................................................

"Γιόζεφ, προσπάθησε να καθαρίσεις το μυαλό σου.Φαντάσου το ακόλουθο διανοητικό πείραμα! Τι θα συνέβαινε αν κάποιος δαίμονας σου έλεγε οτι αυτή τη ζωή -όπως τη ζεις τώρα και όπως την έχεις ζήσει στο παρελθόν- πρέπει να τη ζήσεις ξανά, αμέτρητες φορές; Και χωρίς να συμβαίνει τίποτα καινούριο;
"Όπου κάθε πόνος και κάθε χαρά κι ό,τι ήταν άφατα μικρό ή μεγάλο στη ζωή σου θα επιστρέφει σε σένα, όλα στην ίδια διαδοχή και ακολουθία -ακόμα κι αυτός ο άνεμος και τα δέντρα κι αυτά τα γλιστερά βράχια, ακόμα και το νεκροταφείο κι ο τρόμος, ακόμα κι αυτή η γλυκιά στιγμή κι εσύ κι εγώ, πιασμένοι απ' το μπράτσο, μουρμουρίζοντας αυτά τα λόγια;"

Καθώς ο Μπρόιερ έμεινε σιωπηλός, ο Νίτσε συνέχισε: "Φαντάσου την αιώνια κλεψύδρα της ύπαρξης ν'αναποδογυρίζει ξανά και ξανά και ξανά. Και κάθε φορά, αναποδογυρίζουμε κι εσύ κι εγώ, απλοί κόκκοι στη διαδικασία".

Ο Μπρόιερ έκανε μια προσπάθεια να τον καταλάβει."Αυτή η -η- η φαντασίωση, πώς-;"

"Είναι κάτι παραπάνω από φαντασίωση" επέμεινε ο Νίτσε, "είναι κάτι παραπάνω από ένα νοητικό πείραμα. Άκου μόνο τα λόγια μου! Άσε απ' έξω όλα τ' άλλα! Σκέψου την αιωνιότητα. Δες πίσω σου -φαντάσου- να κοιτάζεις ατέλειωτα πίσω στο παρελθόν.
Ο χρόνος εξαπλώνεται προς τα πίσω για όλη την αιωνιότητα. Και, αν ο χρόνος εξαπλώνεται συνεχώς προς τα πίσω, οτιδήποτε θα μπορούσε να συμβεί δεν έχει ήδη συμβεί;
Οτιδήποτε γίνεται τώρα δεν θα έχει γίνει έτσι παλιά; Οτιδήποτε περπατάει εδώ δεν έχει περπατήσει το ίδιο μονοπάτι στο παρελθόν;".


[Ένα απόσπασμα-διάλογος μεταξύ του Νίτσε και του καθηγητή Μπρόιερ από το βιβλίο:"Οταν έκλαψε ο Νίτσε" του Ίρβιν Γιάλομ]

Κάθε “εγώ είμαι…” είναι ένα εμπόδιο για να ωριμάσουμε.

Ποιοι είστε; Πως θα περιγράφατε τον εαυτό σας; 

Για ν’ απαντήσετε σ’ αυτά τα δύο ερωτήματα, το πιο πιθανό είναι να αναφερθείτε στην προσωπική σας ιστορία, σ’ ένα παρελθόν που έχετε ζήσει, με το οποίο όμως είστε αναμφίβολα δεμένοι και από το οποίο θεωρείτε δύσκολο να ξεφύγετε. Ποιες είναι οι αυτοπεριγραφές σας; Μήπως αυτές οι μικρές ξεκάθαρες ετικέτες που συσσωρεύσατε μια ολόκληρη ζωή; Έχετε ένα συρτάρι γεμάτο από αυτοχαρακτηρισμούς που το χρησιμοποιείτε τακτικά; Μπορεί να συμπεριλαμβάνει καρτέλες, όπως είμαι νευρικός, είμαι ντροπαλός, είμαι βαρετός, δεν ξέρω από μουσική, είμαι αδέξιος, ξεχνώ εύκολα κι ένα σωρό άλλα επιπρόσθετα “είμαι” που αδιάκοπα χρησιμοποιείτε. Ίσως να έχετε και πολλά θετικά “είμαι”, όπως”: είμαι αξιαγάπητος, είμαι καλός στο σκάκι, είμαι γλυκός.


Οι αυτοπεριγραφές δεν είναι από μόνες τους λαθεμένες, μπορεί όμως να χρησιμοποιηθούν με επιζήμιο τρόπο. Το να βάζουμε ετικέτες μπορεί να είναι κάτι ιδιαίτερα καταστροφικό για την ωρίμανση. Είναι εύκολο να χρησιμοποιούμε ετικέτες ως δικαιολογία για να παραμείνουμε ίδιοι. 

Ο Σοέρεν Κίρκεγκωρ έγραφε: “Από τη στιγμή που με χαρακτηρίζετε με κάνετε αρνητικό”.
Όταν το άτομο πρέπει να ζήσει σύμφωνα με ετικέτες, ο εαυτός του παύει να υπάρχει. Το ίδιο ισχύει και για τις ετικέτες που κολλάμε εμείς οι ίδιοι στον εαυτό μας. Αρνιέστε τον εαυτό σας όταν τον ταυτίζετε με ταμπέλες, αντί να τον συγκρίνετε με τη δυνατότητά σας για ωρίμανση.
Όλοι οι αυτοχαρακτηρισμοί ξεκινούν από το ιστορικό του ατόμου. Αλλά το παρελθόν, όπως λέει ο Καρλ Σάντμπουργκ στο “Λιβάδι”, “είναι ένας κάδος από στάχτες”. 

Ελέξτε τον εαυτό σας ως ποιο βαθμό είστε δεμένοι με το παρελθόν.
 Όλα τα “είμαι” της αυτοήττας είναι αποτέλεσμα της χρήσης αυτών των νευρωτικών φράσεων: 
1. “Αυτός είμαι”. 2. “Πάντα ήμουν έτσι”. 3. “Δεν μπορώ να κάνω αλλιώς”. 4. “Αυτός είναι ο χαρακτήρας μου”.
Αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα. Είναι οι παράγοντες που σας εμποδίζουν να ωριμάσετε, ν’ αλλάξετε και να κάνετε τη ζωή σας (από τη στιγμή αυτή και μετά – όλη τη ζωή που έχετε μπροστά σας) νέα, γοητευτική και γεμάτη από την ικανοποίηση των τωρινών στιγμών.

Μερικοί άνθρωποι συνήθως χρησιμοποιούν και τις τέσσερις φράσεις μαζί, όταν τους φέρνεις αντιμέτωπους με τη συμπεριφορά τους. 
Ρωτήστε κάποιον γιατί εκνευρίζεται όταν προκύπτει θέμα ατυχημάτων κι είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα σας απαντήσει: “Ω, έτσι είμαι εγώ. Πάντα ήμουν έτσι, γιατί αυτός είναι ο χαρακτήρας μου”. Με μια ανάσα όλες αυτές οι φράσεις μαζί! Κι η καθεμιά να χρησιμοποιείται ως μια εξήγηση σχετικά με το γιατί δεν θα γίνουν ποτέ διαφορετικοί και γιατί ούτε καν σκέφτονται ν’ αλλάξουν.

Τα “είμαι” σας που περιγράφουν αυτή την αυτοαπαγορευτική συμπεριφορά ξεκινούν από κάτι που διδαχθήκατε στο παρελθόν. Και κάθε φορά που χρησιμοποιείτε μία από τις τέσσερις παραπάνω φράσεις, στην πραγματικότητα λέτε: “Κι έχω σκοπό να εξακολουθήσω να είμαι αυτός που είμαι”.

Μπορείτε ν’ αρχίσετε να λύνετε τους κόμπους που σας συνδέουν με το παρελθόν και να διώξετε από μέσα σας τις άκαρπες αυτές φράσεις. που προφέρονται για να σας κρατούν έτσι όπως πάντα ήσασταν.
Κατάλογος χαρακτηριστικών “είμαι” που μπορούν να συμπεριληφθούν στην αυτοεικόνα σας:

Είμαι ντροπαλός. Είμαι τεμπέλης. Είμαι δειλός. Είμαι φοβισμένος. Είμαι αδέξιος. Είμαι αγχώδης. Είμαι ξεχασιάρης. Είμαι άσχετος από μηχανές. Είμαι απαίσιος μάγειρας. Είμαι φοβερά ανορθόγραφος. Είμαι απ’ αυτούς που κουράζονται εύκολα. Είμαι φιλάσθενος. Είμαι απ’ αυτούς που δεν κάνουν τίποτα σωστά. Είμαι επιρρεπής στα ατυχήματα. Είμαι χοντρός. Είμαι άμουσος. Είμαι άσχετος με τ’ αθλητικά. Είμαι βαριεστημένος. Είμαι πεισματάρης. Είμαι ανώριμος. Είμαι σχολαστικός. Είμαι απρόσεκτος. Είμαι άσχετος από μαθηματικά. Είμαι μοναχικός τύπος. Είμαι ψυχρός. Είμαι μνησίκακος. Είμαι βλοσυρός. Είμαι απαθής. Είμαι ανεύθυνος. Είμαι νευρικός. Είμαι τσαπατσούλης. Είμαι εχθρικός.

Πιθανόν είστε κάτι απ’ όλα αυτά, ή ίσως και να’ χετε φτιάξει ένα δικό σας κατάλογο. Η ουσία δεν είναι ποια ετικέτα διαλέγετε, αλλά ότι διαλέξατε να κολλήσετε πάνω σας μια ετικέτα. Αν είστε πραγματικά ικανοποιημένοι με κάποιο απ’ αυτά τα “είμαι”, τότε αφήστε το να υπάρχει, αλλά αν μπορείτε να παραδεχθείτε πως κάποιο απ’ αυτά ή τ’ άλλα “είμαι” σας ενοχλεί, είναι καιρός να κάνετε κάποιες αλλαγές. Αλλά ας αρχίσουμε με την κατανόηση αυτών των “είμαι”. Οι άνθρωποι αρέσκονται να σας χαρακτηρίζουν, να σας κατατάσσουν σε κάποιες μικρές κατηγορίες. Είναι ο ευκολότερος τρόπος. 

Ο Ντ. Χ. Λώρενς διαπίστωσε το ανόητο αυτής της διαδικασίας στο ποίημά του Ποιος είναι αυτός;

-Ποιος είναι αυτός; 
-Ένας άνθρωπος φυσικά. 
-Ναι, μα τι κάνει; 
-Ζει και είναι άνθρωπος. 
-Ναι, βέβαια! Μα θα πρέπει να εργάζεται. Κάτι θα πρέπει να κάνει. 
-Γιατί; 
-Επειδή φανερά ανήκει στις αργόσχολες τάξεις. 
-Δεν ξέρω. Έχει πολύ ελεύθερο χρόνο. Και φτιάχνει πολύ όμορφες καρέκλες.
 -Ε, να το λοιπόν. Είναι επιπλοποιός. 
-Όχι, όχι! -Ε, τότε θα είναι μαραγκός. 
-Καθόλου. 
-Μα, εσύ το είπες. 
-Τι είπα; 
-Ότι φτιάχνει καρέκλες και είναι μαραγκός. 
-Είπα ότι φτιάχνει καρέκλες, μα δεν είπα πως είναι μαραγκός. 
-Ωραία. Μήπως τότε είναι ερασιτέχνης; 
 -Ίσως! Αλλά θα’ λεγες το πουλί ή η τσίχλα είναι επαγγελματίας φλαουτίστας ή ερασιτέχνης; 
-Θα’ λεγα πως είναι μόνο ένα πουλί. 
-Κι εγώ είπα πως είναι μόνο άνθρωπος. 
-Εντάξει! Πάντα σ’ άρεσε να ‘σαι αινιγματικός.

    
Πώς ξεκίνησαν τα “είμαι”

Οι πρόγονοι των “είμαι” σας ανήκουν σε δύο κατηγορίες. Το πρώτο είδος αυτών των ετικετών προέρχεται από τους άλλους. Σας τις καρφιτσώνουν από παιδί και τις κουβαλάτε πάνω σας μέχρι σήμερα. Οι άλλες ετικέτες είναι αποτελεσμα της εκλογής που κάνατε για ν’ αποφύγετε δυσάρεστες ή δύσκολες αγγαρείες.

Η πρώτη κατηγορία είναι αυτή που ως τώρα κυριαρχεί. Η μικρή Χόουπ πηγαίνει στη Β’ τάξη. Της αρέσει πολύ το μάθημα της ζωγραφικής και ξεχνιέται σχεδιάζοντας και παίζοντας με τα χρώματα. Η δασκάλα της όμως της λέει ότι δεν είναι τόσο καλή κι αυτή αρχίζει ν’ απομακρύνεται από τη ζωγραφική επειδή δεν της αρέσει να την επιτιμούν. Εδώ και λίγο καιρό άρχισε ένα από τα “είμαι” της. “Είμαι ελάχιστα καλή στη ζωγραφική”. Η συμπεριφορά αποφυγής ενισχύει μέσα της αυτή την ιδέα κι όταν πια έχει μεγαλώσει, όποτε τη ρωτούν γιατί δεν ζωγραφίζει, απαντά: “Α, δεν είμαι καλή στη ζωγραφική. Πάντα έτσι ήμουν”. Τα περισσότερα “είμαι” είναι κατάλοιπα μιας εποχής, όταν ακούγατε φράσεις όπως: “Α, αυτός είναι αδέξιος. Ο αδελφός του είναι καλός στον αθλητισμό, μα σ’ αυτόν αρέσει η μελέτη”, “Είσαι σαν κι εμένα· κι εγώ δεν τα κατάφερνα καθόλου στην ορθογραφία”, “Ο Μπίλυ ήταν πάντα ο ντροπαλός της οικογένειας”, “Είναι σαν τον πατέρα της, δεν τα καταφέρνει σε τίποτε!” Όλα αυτά είναι τα “είμαι” μιας ολόκληρης ζωής, που ξεκινούν από την ώρα που γεννιόμαστε και που ποτέ δεν τα αμφισβητούμε. 
Απλώς τα αποδεχόμαστε ως έναν όρο ζωής.

Ανοίξτε κουβέντα με τους ανθρώπους που στη ζωή σας θεωρείτε τους πλέον υπεύθυνους για πολλά από τα “είμαι” σας (γονείς, παλιούς οικογενειακούς φίλους, πρώην δασκάλους σας, παππούδες κ.λ.π.). Ρωτήστε τους πως νομίζουν ότι γίνατε αυτό που είστε κι αν ήσασταν πάντα έτσι. Πείτε τους ότι είστε αποφασισμένοι ν’ αλλάξετε και δείτε να πιστεύουν ότι είστε ικανοί για κάτι τέτοιο. Θα εκπλαγείτε από την ερμηνεία τους κι από την αντίληψη που έχουν ότι δεν μπορείτε να είστε διαφορετικοί, αφού “Πάντα είσασταν έτσι”.

Η δεύτερη κατηγορία των “είμαι” ξεκινά από εκείνες τις βολικές ετικέτες που μάθατε να κολλάτε πάνω σας, με σκοπό να αποφύγετε δραστηριότητες που δεν σας αρέσουν. Δούλευα κάποτε μ’ έναν πελάτη 46 χρονών, που ήθελε πάρα πολύ να φοιτήσει σε κολέγιο, μια που έχασε αυτή την ευκαιρία εξαιτίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου· φοβόταν όμως ότι θ’ αντιμετώπιζε τον ανταγωνισμό των νεαρών σπουδαστών. Ο φόβος της αποτυχίας κι η αμφιβολία για τις διανοητικές του ικανότητες τον τρόμαζαν. Διάβαζε συνέχεια και με τη βοήθεια των συμβουλών μου αποφάσισε να συμμετάσχει στις εισαγωγικές εξετάσεις ενός τοπικού κοινοτικού κολεγίου. Εξασφάλισε ημέρα και ώρα συνέντευξης με την εξεταστική επιτροπή, αλλά εξακολουθούσε να χρησιμοποιεί τα “είμαι” του για να παρακάμψει την ουσιαστική διαδικασία. Δικαιολογούσε την αδράνειά του λέγοντας: “Είμαι πολύ γέρος, δεν είμαι αρκετά έξυπνος και άλλωστε δεν ενδιαφέρομαι πολύ”.

Ο άνθρωπος αυτός χρησιμοποιεί τα “είμαι” του για ν’ αποφύγει κάτι που θέλει τόσο πολύ. Ένας συνάδελφός μου τα χρησιμοποιεί για ν’ αποφύγει δραστηριότητες που δεν του αρέσουν. Αποφεύγει να επιδιορθώσει το κουδούνι της πόρτας ή το ραδιόφωνο, καθώς και οποιαδήποτε “αντρική” χειρωνακτική δουλειά που τη θεωρεί δυσάρεστη, υπενθυμίζοντας απλώς στη γυναίκα του: “Το ξέρεις, αγαπητή μου, ότι δεν τα καταφέρνω με τα μηχανήματα”. Αυτές οι μορφές των “είμαι” είναι συμπεριφορές προσαρμογής, αλλά είναι μαζί και παραπλανητικές δικαιολογίες. Αντί να πουν “Θεωρώ αυτή τη δουλειά βαρετή ή χωρίς ενδιαφέρον και προτιμώ να μην την κάνω τώρα” (πράγμα που θα ήταν απόλυτα λογικό και υγιές) θεωρούν πιο εύκολο να προτάξουν ένα “είμαι”.

Στις περιπτώσεις αυτές τα άτομα λένε κάτι για τον εαυτό τους. 
Δηλώνουν: “Είμαι ολοκληρωμένος σ’ αυτό τον τομέα και δεν πρόκειται να γίνω κάτι διαφορετικό”. Αν είστε ολοκληρωμένος, καθ’ όλα εντάξει κι έχετε βρει τη θέση σας, τότε έχετε σταματήσει να ωριμάζετε, κι ενώ μπορεί να θέλετε πάρα πολύ να μείνετε προσκολλημένος σε μερικά “είμαι”, μπορεί ν’ ανακαλύψετε ότι κάποια άλλα είναι απλούσταστα περιοριστικά και αυτοκαταστροφικά.

Παρακάτω υπάρχει ένας κατάλογος χαρακτηρισμών, κατάλοιπα του παρελθόντος. Αν κάποιος απ’ αυτούς ανήκει και σ’ εσάς, μπορεί να θέλετε να τον αλλάξετε. Έχετε υπόψη σας ότι εδώ δεν συζητάμε για πράγματα που απλώς δεν σας αρέσει να κάνετε, αλλά εξετάζουμε κάποια συμπεριφορά που σας κρατά μακριά από δραστηριότητες οι οποίες πιθανόν να σας πρόσφεραν μεγάλη χαρά κι απόλαυση.

Χαρακτηριστικές κατηγορίες “είμαι” και η νευρωτική υπόστασή τους

1. Είμαι κακός στα μαθηματικά, στην ορθογραφία, στις ξένες γλώσσες κ.τ.λ.
Αυτό το “είμαι” σας απαλλάσσει από την προσπάθεια ν’ αλλάξετε και να μάθετε κάτι που ανέκαθεν θεωρούσατε δύσκολο ή πληκτικό. Όσο χαρακτηρίζετε τον εαυτό σας ανίκανο, έχετε μια γερή δικαιολογία για ν’ αποφύγετε την αντιμετώπιση του θέματος.

2. Δεν είμαι καθόλου καλός σε δουλειές που απαιτούν δεξιότητα, όπως η μαγειρική, τα σπορ, το σχέδιο, η ηθοποιία κ.τ.λ.  
Αυτό το “είμαι” σας εξασφαλίζει από το να μην κάνετε τίποτα απ’ όλα αυτά στο μέλλον και δικαιολογεί οποιαδήποτε ανεπιτυχή εκτέλεσή τους στο παρελθόν. “Πάντα ήμουν έτσι· είναι απλούστατα στο χαρακτήρα μου”. Αυτή η στάση ενισχύει την αδράνειά σας και, ακόμη πιο σημαντικό, σας βοηθά να προσκολληθείτε στην ανόητη ιδέα ότι δεν θα πρέπει να κάνετε τίποτε αν δεν το κάνετε σωστά και καλά. Έτσι, αν δεν είστε παγκοσμιος πρωταθλητής, είναι καλύτερα ν’ αποφύγετε κάθε άθλημα.

3. Είμαι ντροπαλός, επιφυλακτικός, άστατος, νευρικός, φοβιτσιάρης κ.τ.λ. 
Εδώ βρισκόμαστε στη γέννηση αυτών των “είμαι”. Αντί να τα προκαλέσετε και μαζί μ’ αυτά την αυτοκαταστροφική σκέψη που τα ενισχύει, απλούστατα τ’ αποδέχεστε ως μια επικύρωση ότι ανέκαθεν ήσασταν έτσι. Επιπλέον μπορεί να κατηγορείτε τους γονείς σας και να τους χρησιμοποιείτε ως δικαιολογία για το τωρινό σας “είμαι”. Τους θεωρείτε υπαίτιους κι έτσι δεν χρειάζεται να εργαστείτε για να γίνετε διαφορετικοί. Διαλέγετε αυτή τη συμπεριφορά ως έναν τρόπο για ν’ αποφύγετε την επικύρωση καταστάσεων που πάντα σας ήταν ενοχλητικές. Αυτό το “είμαι” είναι κατάλοιπο της παιδικής σας ηλικίας, όταν οι άλλοι είχαν συμφέρον να σας κάνουν να πιστέψετε ότι είστε ανίκανοι να σκεφτείτε για τον εαυτό σας. Απλώς ορίζετε την προσωπικότητά σας μ’ ένα βολικό “είμαι” και μπορείτε πια να δικαιολογήσετε όλων των ειδών τις αυτοστερητικές συμπεριφορές ως κάτι έξω από τον έλεγχό σας. Απαρνιέστε την ιδέα ότι εσείς μπορείτε να διαλέξετε την προσωπικότητά σας κι αντίθετα στηρίζεστε στις από καταβολής κακοτυχίες για να εξηγήσετε όλα τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς σας που θα θέλατε ν’ απορρίψετε.

4. Είμαι αδέξιος, ασυντόνιστος κ.τ.λ. 
Αυτά τα “είμαι” που μάθατε ως παιδί σας βοηθούν ν’ αποφύγετε τη γελοιοποίηση που πιθανόν να συναντήσετε, επειδή δεν είστε σωματικά εκπαιδευμένος όπως οι άλλοι. Φυσικά, η έλλειψη ευστροφίας και ικανότητας ξεκινά μάλλον από το γεγονός ότι πιστέψατε σ’ αυτά τα “είμαι” και έτσι αποφύγατε τη σωματική άσκηση, παρά από κάποιο κληρονομικό μειονέκτημα.

Γινόμαστε καλοί σε ό,τι εξασκούμαστε κι όχι σ’ ό,τι αποφεύγουμε.Κρατάτε το “είμαι” σας και στέκεστε παράμερα κοιτάζοντας κι επιθυμώντας, υποκρινόμενοι ότι πραγματικά δεν σας αρέσουν αυτά τα πράγματα.

5. Δεν είμαι ελκυστικός, είμαι άσχημος, πολύ ψηλός, πολύ κοντός κ.τ.λ. 
Αυτά τα σωματικά “είμαι” σας βοηθούν να κρατηθείτε και να δικαιολογήσετε την κακή αυτοεικόνα σας καθώς και την έλλειψη αγάπης. Όσο θα χαρακτηρίζετε τον εαυτό σας κατ’ αυτό τον τρόπο θα’ χετε μια προκατασκευασμένη δικαιολογία ώστε να μην εκτεθείτε σε μια ερωτική σχέση· ούτε θα χρειαστεί να προσπαθήσετε να γίνετε γοητευτικοί, ακόμη και απέναντι στον ίδιο τον εαυτό σας. Χρησιμοποιείτε τον καθρέφτη σας ως δικαιολογία για το ότι δεν διακινδυνεύετε. Εντούτοις υπάρχει ένα πρόβλημα εδώ: βλέπουμε ακριβώς αυτό που διαλέγουμε να δούμε – ακόμη και μέσα στον καθρέφτη.

6. Είμαι ανοργάνωτος, σχολαστικός, τσαπατσούλης κ.τ.λ. 
Αυτά τα “είμαι” συμπεριφοράς σας δίνουν την ευκαιρία να εκμεταλλεύεστε τους άλλους και να δικαιολογείτε γιατί τα πράγματα πρέπει να γίνουν κατά έναν ορισμένο τρόπο. “Πάντα έτσι ενεργούσα”. Λες και η συνήθεια είναι μια δικαιολογία για να κάνουμε οτιδήποτε. Και το “Έτσι θα ενεργώ πάντα” είναι το μήνυμα που δεν διατυπώνεται. Στηριζόμενοι στον τρόπο που πάντα ενεργούσατε, δεν χρειάζεται καθόλου να ριψοκινδυνεύσετε για κάτι διαφορετικό και ταυτόχρονα σιγουρεύεστε ότι όλοι γύρω σας ενεργούν με τον ίδιο τρόπο. Αυτό είναι το “είμαι” που απαιτεί μια πολιτική ως υποκατάστατο σκέψης.

7. Είμαι ξεχασιάρης, αδιάφορος, ανεύθυνος, απαθής κ.τ.λ. 
Αυτές οι περιπτώσεις των “είμαι” σας είναι ιδιαίτερα ωφέλιμες όταν θέλετε να δικαιολογηθείτε για κάποια αναποτελεσματική συμπεριφορά. Το “είμαι” σας απαλλάσσει ακόμη κι από τον κόπο να αντιμετωπίσετε την αφηρημάδα ή την απροσεξία σας κι έτσι απλούστατα δικαιολογείτε τον εαυτό σας μ’ ένα εφησυχαστικό “Έτσι είμαι εγώ”. Όσο θα εκστομίζετε αυτό το “είμαι”, όταν συμπεριφέρεστε με οποιονδήποτε απ’ τους τρόπους που αναφέραμε πιο πάνω, δεν θα χρειαστεί ποτέ να προσπαθήσετε ν’ αλλάξετε. Θα είστε πάντα ξεχασιάρης και θα υπενθυμίζετε στον εαυτό σας ότι δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα γι’ αυτό, έτσι ώστε να μείνετε πάντα ξεχασιάρης.

8. Είμαι Ιταλός, Γερμανός, Εβραίος, Αφρικάνος, Κινέζος κ.τ.λ. 
Αυτά είναι τα εθνικά σας “είμαι” και λειτουργούν πάρα πολύ καλά όταν δεν βρίσκετε άλλους λόγους για να ερμηνεύσετε μερικές κακές συμπεριφορές σας, που είναι όμως πολύ δύσκολο να τις αντιμετωπίσετε. Κάθε φορά που συλλαμβάνετε τον εαυτό σας να συμπεριφέρεται με στερεότυπα που συνδέονται με την υποκουλτούρα σας, απλούστατα καταφεύγετε στο εθνικό σας “είμαι” για να δικαιολογηθείτε. Κάποτε ρώτησα ένα μαιτρ σε κάποιο εστιατόριο γιατί έδειχνε τόσο εκνευρισμένος κι αντιδρούσε στο παραμικρό πρόβλημα με ξεσπάσματα οργής. Μου απάντησε: “Τι περιμένετε από μένα; Είμαι Ιταλός, δεν μπορώ να συγκρατηθώ”.

9. Είμαι απότομος, αυταρχικός, πιεστικός κ.τ.λ. 
Εδώ το “είμαι” μάλλον σας βοηθά να διατηρήσετε την εχθρική σας διάθεση, παρά να προσπαθήσετε ν’ αναπτύξετε αυτοπειθαρχία. Επικαλύπτετε τη συμπεριφορά αυτή μ’ ένα “Δεν μπορώ να κάνω αλλιώς, έτσι ήμουν πάντα”.

10. Είμαι γέρος, μεσόκοπος, κουρασμένος κ.τ.λ. 
Μ’ αυτό το “είμαι” χρησιμοποιείτε την ηλικία σας ως δικαιολογία για να μη συμμετέχετε σε μια δραστηριότητα που μπορεί να είναι επικίνδυνη ή απειλητική. Κάθε φορά που βρίσκεστε αντιμέτωποι με δραστηριότητες όπως τα σπορ, ένα ταξίδι, ή κάτι παρόμοιο λέτε “Είμαι πολύ γέρος” και εκμηδενίζετε κάθε συνακόλουθο κίνδυνο, που συνδέεται με τη δοκιμή του καινούργιου που φέρνει ωρίμανση. Η σημασία αυτού του “είμαι ηλικίας” είναι ότι σας κατατάσσει στους ολοκληρωτικά ξοφλημένους στον τομέα αυτό και αφού ολοένα θα γερνάτε, θα έχετε αποκλειστεί από κάθε είδους ωρίμανση ή γνωριμία με το καινούργιο.

 
Ο κύκλος του “είμαι”

Τα ανταλλάγματα της προσκόλλησης στο παρελθόν προβάλλοντας τα “είμαι” σας μπορούν να συνοψιστούν σε μια μόνο λέξη: αποφυγή. Κάθε φορά που θέλετε ν’ αποφύγετε κάποια δραστηριότητα ή να συγκαλύψετε ένα μειονέκτημα της προσωπικότητάς σας, φέρνετε στην επιφάνεια κάποιο “είμαι”. Πράγματι, αφού χρησιμοποιήσετε κατά κόρον αυτές τις ετικέτες, αρχίζετε να τις πιστεύετε κι οι ίδιοι και σ’ εκείνη την τωρινή στιγμή είστε “ολοκληρωμένοι” κι έτσι πρόκειται να παραμείνετε στην υπόλοιπη ζωή σας. Οι ετικέτες σας βοηθούν ν’ αποφεύγετε τη δύσκολη προσπάθεια και τον κίνδυνο να επιχειρήσετε την αλλαγή. Διαιωνίζουν τη συμπεριφορά που τις δημιούργησε. Έτσι, αν ένας νεαρός πάει σ’ ένα πάρτι πιστεύοντας ότι είναι ντροπαλός, θα συμπεριφερθεί ντροπαλά κι αυτό θα στηρίξει ακόμη περισσότερο αυτή την αυτοεικόνα του. 
Πρόκειται για ένα φαύλο κύκλο.

Έτσι έχει το πράγμα. Αντί να παρέμβει ανάμεσα στα σημεία 3 και 4 του κύκλου, απλούστατα δικαιολογεί τη συμπεριφορά του μ’ ένα “είμαι” και αποφεύγει επιδέξια να εκτεθεί στον κίνδυνο που είναι αναγκαίος για να βγει απ’ αυτή την παγίδα. Μπορεί να υπάρχουν πολλοί λόγοι που ο νεαρός είναι ντροπαλός και μερικοί απ’ αυτούς πιθανόν να ανάγονται στην παιδική ηλικία. Όποιοι κι αν είναι οι λόγοι του φόβου του, έχει αποφασίσει να μην προσπαθήσει να γίνει κοινωνικός, αλλά να εξηγεί αυτή την έλλειψη μ’ ένα “είμαι”. Ο φόβος της αποτυχίας είναι αρκετά ισχυρός, ώστε να τον εμποδίζει να προσπαθήσει. Ενώ αν πίστευε στην τωρινή στιγμή και στην ικανότητά του να επιλέγει, η φράση του θ’ άλλαζε και από “Είμαι δειλός” θα γινόταν “Μέχρι τώρα συμπεριφερόμουν με δειλία”.

Ο φαύλος κύκλος της δειλίας μπορεί κυριολεκτικά να εφρμοστεί σ’ όλα τα “είμαι” που είναι αυτομειωτικά. Ας εξετάσουμε τον κύκλο ενός σπουδαστή που πιστεύει ότι δεν είναι καλός στα μαθηματικά, ενόσω ασχολείται με τη λύση αλγεβρικών προβλημάτων.

Αντί να σταματήσει ανάμεσα στα σημεία 3 και 4 και να θυσιάσει κι άλλο χρόνο στη λύση των προβλημάτων, να συμβουλευτεί κάποιον άλλο, να προσπαθήσει, απλούστατα σταματά. Όταν τον ρωτήσουν γιατί δεν πήρε καλό βαθμό στην άλγεβρα θα πει: “Πάντα ήμουν κακός στα μαθηματικά”. Αυτά τα φοβερά “είμαι” τα επικαλείστε για να δικαιολογήσετε τον εαυτό σας και να εξηγήσετε στους άλλους γιατί επιμένετε σ’ αυτό το πρότυπο της αυτοήττας.

Μπορείτε να εξετάσετε κι εσείς το δικό σας κύκλο νευρωτικής λογικής και ν’ αρχίσετε να προκαλείτε οποιαδήποτε πλευρά της ζωής σας, στην οποία έχετε επιλέξει να θεωρείτε τον εαυτό σας ολοκληρωμένο. Το σοβαρότερο τίμημα για το ότι μένετε προσκολλημένοι στο παρελθόν σας και στηρίζεστε στα “είμαι” σας είναι η αποφυγή οποιασδήποτε ευκαιρίας για αλλαγή. Κάθε φορά που χρησιμοποιείτε το “είμαι” για να εξηγήσετε μια συμπεριφορά που δεν σας αρέσει, φανταστείτε τον εαυτό σας ένα δέμα με όμορφο περιτύλιγμα και κορδελίτσες, που περιέχει κάποιο “φινιρισμένο” προϊόν.

Βέβαια είναι πιο έυκολο να περιγράψετε τον εαυτό σας παρά να τον αλλάξετε. Ίσως ν’ αποδίδετε τα αίτια των χαρακτηρισμών σας στους γονείς σας ή σε άλλους ενήλικους που άσκησαν επιρροή στην παιδική σας ηλικία (δάσκαλοι, γείτονες, παππούδες). Αποδίδοντας τους ευθύνες γι’ αυτό που είστε σήμερα, τους παραχωρείτε ένα βαθμό ελέγχου στη ζωή σας, εξυψώνοντάς τους σε ανώτερη θέση από σας και, έξυπνα, δημιουργείτε ένα άλλοθι για να παραμείνετε σ’ αυτή την άγονη κατάσταση. Πράγματι πρόκειται για ξεκάθαρα μικρό τίμημα, που σας εξασφαλίζει από το να εκτεθείτε σε κίνδυνο. Αν φταίει η “κουλτούρα” που αποκτήσατε αυτά τα “είμαι”, τότε εσείς δεν μπορείτε να κάνετε τίποτε.

Μερικές μέθοδοι για ν’ απαλλαγείτε από το παρελθόν και να εκμηδενίσετε τα ενοχλητικά “είμαι”

Το ν’ αφήσετε πίσω το παρελθόν σας σημαίνει να εκτεθείτε σε κινδύνους. Έχετε συνηθίσει στους αυτοορισμούς σας. Σε πολλές περιπτώσεις λειτουργούν ως σύστημα υποστήριξης της καθημερινής σας ζωής. Ωστόσο, ανάμεσα στις μεθόδους που θα σας βοηθήσουν να εκμηδενίσετε αυτά τα “είμαι” είναι και οι ακόλουθες:

-Εξαλείψτε το “είμαι” κάθε φορά που μπορείτε. Αντικαταστήστε το με φράσεις όπως: “Μέχρι σήμερα διάλεγα να είμαι έτσι” ή “Συνήθιζα να χαρακτηρίζω τον εαυτό μου…”.

- Ανακοινώστε στους πιο κοντινούς σας ανθρώπους ότι προτίθεστε να εξαλείψετε μερικά από τα “είμαι” σας. Αποφασίστε ποια είναι τα πιο σημαντικά και ζητήστε τους να σας το υπενθυμίζουν κάθε φορά που τα εκστομίζετε.

- Βάλτε στόχο να ενεργείτε διαφορετικά απ’ ότι μέχρι τώρα. Λόγου χάρη, αν θεωρείτε τον εαυτό σας ντροπαλό, συστηθείτε σ’ ένα πρόσωπο που άλλοτε θα το αποφεύγατε.

- Μιλήστε μ’ ένα πρόσωπο που του έχετε εμπιστοσύνη και που θα σας βοηθήσει να καταπολεμήσετε τις δυνάμεις του παρελθόντος. Ζητήστε του να σας κάνει ένα σιωπηλό νόημα κάθε φορά που παρατηρεί να ξαναγυρίζετε στο “είμαι”.

- Κρατάτε ημερολόγιο για τα αυτοκαταστροφικά “είμαι” και τις ανάλογες συμπεριφορές και καταγράφετε την πρακτική σας, καθώς και το πως νιώθετε ενώ συμπεριφέρεστε μ’ αυτό τον τρόπο. Για μια εβδομάδα καταγράψτε την ακριβή ώρα, ημερομηνία και περίσταση, κατά την οποία χρησιμοποιήσατε ένα από τα αυτοκαταστροφικά “είμαι” και προσπαθήστε να τα μειώσετε. Χρησιμοποιήστε τον κατάλογο που αναφέραμε πιο πάνω ως οδηγό για το ημερολόγιο που θα κρατήσετε.

- Προσέξτε τις τέσσερις νευρωτικές φράσεις και κάθε φορά που θα φτάνετε στο σημείο να τις χρησιμοποιήσετε διορθώστε τον εαυτό σας δυνατά με τον ακόλουθο τρόπο: 
μετατρέψτε το “Έτσι είμαι εγώ” σε “Έτσι ήμουν εγώ”.
 “Δεν μπορώ να κάνω αλλιώς” σε “Μπορώ να κάνω αλλιώς αν προσπαθήσω”. 
“Πάντα ήμουν έτσι” σε “Θα γίνω διαφορετικός”. 
“Αυτός είναι ο χαρακτήρας μου” σε “Έτσι πίστευα παλιά ότι ήταν ο χαρακτήρας μου”.

- Προσπαθήστε κάθε μέρα να εξαλείψετε ένα “είμαι”, έστω και μόνο γι’ αυτή τη μέρα. 
Αν χρησιμοποιείτε το “Είμαι ξεχασιάρης” για να χαρακτηρίσετε τον εαυτό σας, αφιερώστε τη Δευτέρα κάθε εβδομάδας στην προσπάθεια συνειδητοποίησης αυτής της τάσης και δείτε αν μπορείτε να διορθώσετε μια ή δυο συμπεριφορές που σας εμφανίζουν ως ξεχασιάρη. Το ίδιο μπορείτε να κάνετε αν δεν σας αρέσει το “Είμαι πεισματάρης” – αφιερώστε μια μέρα για να δείξετε ανεκτικότητα στις αντίθετες γνώμες και δείτε αν μπορείτε ν’ απαλλαγείτε απ’ αυτό το “είμαι” έστω και για μια μέρα.

- Μπορείτε να σπάσετε τον “κύκλο του είμαι” ανάμεσα στα σημεία 3 και 4 και ν’ αποφασίσετε ν’ αποβάλετε αυτές τις τόσο παλιές προφάσεις αποφυγής.

- Βρείτε κάτι που δεν έχετε κάνει ποτέ και αφιερώστε ένα απόγευμα σ’ αυτή τη δραστηριότητα. Αφού επιδοθείτε για τρεις ώρες σ’ αυτή την εντελώς νέα δραστηριότητα, που στο παρελθόν πάντα αποφεύγατε, δείτε αν μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ακόμη το ίδιο “είμαι” που μεταχειριστήκατε το ίδιο πρωί.

Όλα τα “είμαι” είναι διδαγμένα πρότυπα αποφυγής και μπορείτε να μάθετε να είστε σχεδόν καθετί αν το επιλέξετε.


Μερικές τελικές σκέψεις

Δεν υπάρχει αυτό που λέγεται ανθρώπινη φύση. Η φράση καθαυτή σκοπό έχει να ταξινομεί τους ανθρώπους και να δημιουργεί προφάσεις. Είστε το αποτέλεσμα των επιλογών σας και κάθε “είμαι” που αποθησαυρίζετε θα μπορούσε να επαναχαρακτηριστεί ως “Διάλεξα να είμαι”. Ξαναγυρίστε στα αρχικά ερωτήματα αυτού του κεφαλαίου. Ποιοί είστε; Πως θα περιγράφατε τον εαυτό σας; Σκεφτείτε κάποιες όμορφες, νέες ετικέτες που να μη συνδέονται, κατά κανέναν τρόπο, με τις επιλογές που οι άλλοι έκαναν για σας ή μ’ αυτές που εσείς κάνατε μέχρι τώρα. Αυτές οι παλιές, κουραστικές ετικέτες μπορεί να σας κρατούν μακριά από το να ζήσετε τη ζωή σας στην πληρότητά της.

Θυμηθείτε τι είπε ο Μέρλιν σχετικά με τη μάθηση:

“Το καλύτερο πράγμα για να μη στενοχωρηθείς”, απάντησε ο Μέρλιν ξεφυσώντας και φουσκώνοντας, “είναι να μάθεις κάτι”. Είναι το μόνο που δεν αποτυχαίνει. Μπορεί να γεράσεις και να τρέμεις ολόκληρος, μπορεί να μένεις άγρυπνος τις νύχτες ακούγοντας την ταραχή στις φλέβες σου, μπορεί να χάσεις τη μοναδική σου αγάπη, μπορεί να βλέπεις τον κόσμο γύρω σου λεηλατημένο από χυδαίους τρελούς, ή να νιώθεις την τιμή σου τσαλαπατειμένη από χυδαία πνεύματα. Ένα μόνο πράγμα υπάρχει για όλα αυτά τότε, να μάθεις. Μάθε γιατί ο κόσμος συγκλονίζεται και τι τον συγκλονίζει. Είναι το μόνο πράγμα από το οποίο το πνεύμα δεν μπορεί να εξαντληθεί, να αλλοτριωθεί, δνε μπορεί ποτέ να βασανιστεί, δεν νιώθει φόβο ή δυσπιστία και ποτέ δεν ονειρεύεται πως θα μετανιώσει. Η μάθηση είναι αυτό που σου χρειάζεται. Κοίτα πόσα πολλά πράγματα υπάρχουν να μάθεις – η καθαρή γνώση, η μόνη καθαρότητα που υπάρχει. Μπορείς να μάθεις αστρονομία μέσα σε μια ζωή, φυσική ιστορία σε τρεις ζωές, φιλολογία σε έξι. Και μετά, αφού θα’ χεις εξαντλήσει ένα εκατομμύριο ζωές στη βιολογία και στην ιατρική και στη θεοκριτική και στη γεωγραφία και στην οικονομία, για ποιό λόγο να μην αρχίσεις να μαθαίνεις ξυλογλυπτική ή να περάσεις πενήντα χρόνια μαθαίνοντας πως ν’ αρχίσεις να μαθαίνεις πως να κατανικάς τον αντίπαλό σου στην ξιφασκία. Ύστερα απ’ αυτό μπορείς ν’ αρχίσεις πάλι με μαθηματικά, μέχρι που να’ ρθει ο καιρός ν’ αρχίσεις να μαθαίνεις όργωμα” (Terence H. White, The once and future king, Νέα Υόρκη, G. P. Putnam’ s Sons, 1958).

Κάθε “είμαι” που σας εμποδίζει να ωριμάσετε είναι ένας δαίμονας που πρέπει να τον ξορκίσετε. Αν πρέπει να χρησιμοποιήσετε ένα “είμαι”, δοκιμάστε αυτό: “Είμαι ένα “είμαι”-εξορκιστής και αυτό μ’ αρέσει”.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Γουαίην Ντύερ: “Οι περιοχές των σφαλμάτων σας“, 
εκδόσεις Γλάρος.

Ο θυρωρός του Πορνείου

Ήμουν στη μέση των σπουδών μου και, όπως πολλοί άλλοι φοιτητές, άρχιζα να αμφιβάλλω για την απόφασή μου να σπουδάσω. Μίλησα γιʼ αυτό με τον ψυχοθεραπευτή μου. Καταλάβαινα ότι πίεζα τον εαυτό μου και ζοριζόμουν για να συνεχίσω τις σπουδές μου.

«Αυτό είναι πρόβλημα» , είπε ο Χοντρός. «Όσο συνεχίζεις να πιστεύεις ότι ΄πρέπει΄ να σπουδάσεις για να πάρεις πτυχίο δεν υπάρχει περίπτωση να το απολαύσεις. Και όσο δεν απαιτείς λίγη ικανοποίηση, ορισμένες πλευρές της προσωπικότητάς σου παίζουν άσχημα παιχνίδια.

Ο Χόρχε επαναλάμβανε μέχρι αηδίας ότι δεν πίστευε στον καταναγκασμό. Έλεγε ότι τίποτα χρήσιμο δεν κατορθώνεται με το ζόρι. Ωστόσο, σε αυτή την περίπτωση, νομίζω έκανε λάθος. Ή, ίσως να ήμουν η εξαίρεση που επιβεβαίωνε τον κανόνα.

« Μα Χόρχε, δεν μπορώ να διακόψω τις σπουδές μου», είπα. «Δεν νομίζω ότι στον κόσμο που μου έλαχε να ζω θα καταφέρω να κάνω κάτι αν δεν έχω ένα πτυχίο. Κατά κάποιο τρόπο το πτυχίο είναι μια εξασφάλιση.»

«Μπορεί», είπε ο Χοντρός. «Ξέρεις τι είναι το Ταλμούδ;»

«Ναι.»

«Υπάρχει ένα διήγημα στο Ταλμούδ που μιλάει για έναν κοινό άνθρωπο. Ήταν ο θυρωρός ενός πορνείου.»

Δεν υπήρχε σʼ εκείνο το χωριό πιο κακόφημη και πιο κακοπληρωμένη δουλειά από αυτή του θυρωρού στο πορνείο... όμως, τι άλλο να έκανε εκείνος ο άνθρωπος;

Πράγματι, ποτέ δεν έμαθε να γράφει και να διαβάζει, ούτε ήξερε άλλη δουλειά ή κάποια τέχνη. Στην πραγματικότητα, ήταν σε εκείνο το πόστο γιατί ο πατέρας του ήταν θυρωρός του πορνείου πριν από εκείνον, και πιο πριν, ο πατέρας του πατέρα του.

Για δεκαετίες, το πορνείο περνούσε από γονείς σε παιδιά και το ίδιο γινόταν και με το θυρωρείο.
Μια μέρα, πέθανε ο γέρος ιδιοκτήτης κι ένας νέος με ανησυχίες. Δημιουργικός και με επιχειρηματικό πνεύμα, ανέλαβε το πορνείο. Ο νεαρός αποφάσισε να εκσυγχρονίσει την επιχείρηση.
Ανακαίνισε τα δωμάτια και μετά κάλεσε το προσωπικό για να δώσει νέες οδηγίες.

Στο θυρωρό είπε:
«Από σήμερα και στο εξής, εκτός από τη φύλαξη της πόρτας θα μου δίνεις και εβδομαδιαία αναφορά. Θα καταγράφεις των αριθμό των ζευγαριών που μπαίνουν καθημερινά. Σε κάθε πέντε, θα ρωτάς πώς εξυπηρετήθηκαν και τι θα ήθελαν να διορθωθεί στην επιχείρηση. Και μια φορά την εβδομάδα θα μου δίνεις αναφορά με σχόλια που εσύ κρίνεις σκόπιμα.»
Ο άνθρωπος άρχισε να τρέμει. Ποτέ δεν του έλειψε η όρεξη για δουλειά, όμως....

«Θα χαιρόμουν πολύ να ικανοποιήσω την επιθυμία σας, κύριε¨, ψέλλισε, «όμως, εγώ δεν ξέρω να γράφω και να διαβάζω.»
«Α, Πόσο λυπάμαι! Όπως καταλαβαίνεις, δεν μπορώ να πληρώνω άλλο άτομο να κάνει αυτή τη δουλειά, ούτε μπορώ να περιμένω πότε θα μάθεις να γράφεις. Γιʼ αυτό...»
«Μα κύριε, δεν μπορείτε να με απολύσετε. Δουλεύω εδώ όλη μου τη ζωή, όπως και ο πατέρας μου και ο παππούς μου..»
Δεν τον άφησε να τελειώσει...

Ο άνθρωπος ένιωσε να γκρεμίζεται ο κόσμος. Ποτέ δεν είχε σκεφτεί ότι θα μπορούσε να βρεθεί σε αυτή τη θέση. Πήγε στο σπίτι του άνεργος για πρώτη φορά στη ζωή του. Τι να έκανε;

Θυμήθηκε ότι μερικές φορές στο πορνείο, όταν έσπαζε ένα κρεβάτι ή χαλούσε ένα ντουλάπι τα κατάφερνε και έκανε μια πρόχειρη επιδιόρθωση με ένα σφυρί και λίγα καρφιά. Σκέφτηκε ότι αυτή θα μπορούσε να είναι μια προσωρινή δουλειά ώσπου να βρεθεί κάτι πιο σταθερό. Αναζητούσε σʼ όλο το σπίτι τα εργαλεία που χρειαζόταν αλλά το μόνο που βρήκε ήταν κάτι σκουριασμένα καρφιά και μια φαφούτα τανάλια. Έπρεπε να αγοράσει μια πλήρη συλλογή εργαλείων και γιʼ αυτό θα χρησιμοποιούσε ένα μέρος της αποζημίωσης πού είχε πάρει.

Στη γωνία του δρόμου αντιλήφθηκε ότι στο χωριό του δεν υπήρχε σιδηροπωλείο και θα έπρεπε να ταξιδέψει δυο μέρες με το μουλάρι για να πάει στο πιο κοντινό χωριό για να αγοράσει τα εργαλεία. «Και τι πειράζει;» σκέφτηκε. Και ξεκίνησε.
Στην επιστροφή κουβαλούσε ένα ωραίο και πλήρες κουτί με εργαλεία. Δεν είχε προλάβει να βγάλει τις μπότες του όταν του χτύπησαν την πόρτα. Ήταν ο γείτονά τους
« Ήθελα να σε ρωτήσω. Μήπως έχεις να μου δανείσεις ένα σφυρί;»
«Ναι, έχω, μόλις το αγόρασα. Μα το χρειάζομαι για να δουλέψω... Ξέρεις, έμεινα χωρίς δουλειά και..»
«Εντάξει, θα στο επιστρέψω αύριο νωρίς το πρωί»
«Εντάξει»

Το επόμενο πρωί, όπως είχε υποσχεθεί, ο γείτονας χτύπησε την πόρτα.
«Κοίταξε, χρειάζομαι ακόμα το σφυρί. Μου το πουλάς;»
«Όχι, γιατί το χρειάζομαι για να δουλέψω. Εξάλλου, το σιδηροπωλείο απέχει δυο μέρες με το μουλάρι.»
"Ας κάνουμε μια συμφωνία» είπε ο γείτονας. « Εγώ θα σου πληρώσω τις δυο μέρες πήγαινε-έλα, συν το κόστος του σφυριού. Στο κάτω-κάτω, ακόμα άνεργος είσαι. Τι λες;»
Πράγματι, αυτό του έδινε δουλειά για 4 μέρες ακόμα. Δέχτηκε.

Στην επιστροφή, άλλος γείτονας τον περίμενε στην πόρτα του σπιτιού του.
«Γεια χαρά γείτονα. Εσύ πούλησες το σφυρί στο γείτονά μας;» «Ναι.»
«Χρειάζομαι και εγώ κάποια εργαλεία. Σου πληρώνω τις τέσσερις μέρες ταξίδι και ένα μικρό κέρδος για το καθένα. Ξέρεις, δεν είναι εύκολο να βρεις χρόνο να χρόνο να ταξιδέψεις για τις αγορές σου»
Πρώην θυρωρός άνοιξε το κουτί μ ετ εργαλεία και ο γείτονας διάλεξε μια πένσα, ένα κατσαβίδι, ένα σφυρί και ένα καλέμι. Τα πλήρωσε και έφυγε.
«Δεν είναι εύκολο να βρεις χρόνο να ταξιδέψεις για τις αγορές σου», θυμήθηκε.
Αν αυτό ήταν σωστό, πολύς κόσμος θα χρειαζόταν κάποιον αλλον να ταξιδέψει για να φέρει εργαλεία. Στο επόμενο ταξίδι αποφάσισε ότι θα ρίσκαρε λίγο κεφάλαιο από την αποζημίωση, αγοράζοντας περισσότερα εργαλεία από όσα είχε πουλήσει. Έτσι, θα εξοικονομούσε χρόνο σε ταξίδια.
Κυκλοφόρησαν τα νέα στη γειτονιά και πολλοί γείτονες αποφάσισαν να σταματήσουν να ταξιδεύουν για τις αγορές τους.
Μια φορά την εβδομάδα, ο πρώην θυρωρός και νυν έμπορος εργαλείων πήγαινε στο γειτονικό χωριό και αγόραζε ότι χρειάζονταν οι πελάτες του. Γρήγορα κατάλαβε ότι αν έβρισκε ένα μέρος να αποθηκεύει τα εργαλεία, θα έκανε λιγότερα ταξίδια και θα είχε μεγαλύτερο κέρδος. Έτσι, νοίκιασε μια αποθήκη . Μετά, μεγάλωσε την είσοδο και ύστερα από μερικές εβδομάδες πρόσθεσε και βιτρίνα. Έτσι, έγινε το πρώτο σιδηροπωλείο του χωριού.
Όλοι ήταν ικανοποιημένοι και αγόραζαν στο κατάστημά του. Δεν ήταν ανάγκη πια να ταξιδεύει, γιατί το σιδηροπωλείο του γειτονικού χωριού του έστελνε τις παραγγελίες Είχε γίνει καλός πελάτης.
Μια μέρα, σκέφτηκε ο φίλος του ο τορναδόρος ότι θα μπορούσε να κατασκευάζει σφυριά για αυτόν. Και μετά, γιατί όχι; Θα μπορούσε να φτιάχνει τανάλιες, πένσες, καλέμια. Υστέρα ήρθαν τα καρφιά και οι βίδες...
Για να μην τραβήξει επί μακρός η ιστορία , ας πούμε ότι μέσα σε δέκα χρόνια εκείνος ο άνθρωπος είχε γίνει εκατομμυριούχος κατασκευαστής εργαλείων και σκληρή και τίμια εργασία. Και τελικά, έφτασε να γίνει ο μεγαλύτερος επιχειρηματίας της περιοχής.
Ήταν τόσο ισχυρός που μια μέρα, με αφορμή τη νέα σχολική χρονιά, αποφάσισε να δωρίσει στο χωριό του ένα σχολείο. Εκτός από ανάγνωση και γραφή, εκεί θα διδάσκονταν οι τέχνες και οι πιο σημαντικές γνώσεις της εποχής.

Ο δήμαρχος και ο διοικητής οργάνωσαν μια μεγάλη γιορτή για τα εγκαίνια του νέου σχολείου και ένα σπουδαίο δείπνο προς τιμή του ιδρυτή του.
Στο τέλος του δείπνου, ο δήμαρχος του παρέδωσε το κλειδί της πόλης. Ο διοικητής τον αγκάλιασε και του είπε:
«Με μεγάλη ευγνωμοσύνη και περηφάνια σας ζητάμε να μας κάνετε την τιμή να υπογράψετε την πρώτη σελίδα του βιβλίου των πεπραγμένων του νέου σχολείου.»
«Η τιμή είναι δική μου», είπε ο άντρας. Νομίζω ότι πολύ θα μου άρεσε να υπογράψω, όμως, δεν ξέρω να διαβάζω ούτε να γράφω. Είμαι αναλφάβητος.»
«Εσείς, αναλφάβητος;» είπε ο διοικητής που δεν μπορούσε να το πιστέψει. « Δεν ξέρετε να γράφετε και να διαβάζετε; Δημιουργήσατε μια εμπορική και βιομηχανική αυτοκρατορία χωρίς να ξέρετε να γράφετε και να διαβάζετε; Μένω έκπληκτος. Αναρωτιέμαι τι θα μπορούσατε να κάνετε αν ξέρατε γραφή και ανάγνωση».
«Μπορώ να σας απαντήσω» αποκρίθηκε ο άντρας ψύχραιμα.
« Αν ήξερα να διαβάζω και να γράφω..θα ήμουν θυρωρός σε πορνείο».

Χόρχε Μπουκάι
από το βιβλίο «Να σου πω μια ιστορία»